تحقیق طرح، نقشه و ساختار شهری:
طرح فضای شهراز روی نقشه شهر، عکس هوایی عمودی و مایل و یا از روی ماکت و یا طرح برجسته ی شهر مشخص می شود. چنین طرحی بیانگر وسعت، محیط و حدود جغرافیایی شهر و چگونگی استفاده از زمین شهری و تشکیلاتی است که روی این فضا پیاده می شود. نقشه ی شهر معرف تاریخ شهر و در عین حال نمودار تاثراتی است که از مکان فیزیکی خود پذیرفته است. شهری که در انتهای دره تنگ جایگزین می شود توسعه آن محدود و ساختمان های آن به هم فشرده خواهد بود.
و اگر در ملتقای دو رودخانه مکان یابی کند در مسیر جریان رودخانه ها گسترش خواهد یافت و شهری که بر مئاندرو رودخانه یی خزیده است توسعه ی آن به خارج از مسیر رودخانه ساده نیست . مگر آ« که پلی بر پشت آن نشاند و به آن سوی دیگر رودخانه لغزید در چنین شرایطی همه محورهای ارتباطی جهتی به سوی پل خواهندداشت و جهت یابی راهها در نقشه جغرافیایی شهر نیز انعکاس خواهد یافت.
الگوهایی از نقشه ی شهری ـ نقشه آشفته:
نقشه ایست که در طرح و تنظیم آن اندیشه انسان ها بکار گرفته نشده است. بلکه تکوین شهر اتفاقی انجام گرفته و راهها ، خیابانها و کوچه های تنگ آن با پیچ و خم هایی با هم جوش خورده اند . اکثر شهرهای اروپایی در قرون وسطی چنین نقشه یی داشتند. به مرور زمان بر اثر وقوع حوادثی چون آتش سوزی، زلزله و جنگ شهرهای مورد بحث رو به ویرانی رفتند و به هنگام بازسازی سیما و چشم انداز جغرافیایی خود را بر مبنای نقشه نو تغییر و خود را با نیازهای زمان سازگار کردند. در قاره ی آسیا ،آفریقا به ویژه در حوضه مدیترانه چه بسیار شهرهایی که هنوز بر نقشه آشفته و دیرین خود به ویژه در هسته ی شهری وفادار مانده اند.
قانون نوسازی شهرهای ایران گر چه فرصت مناسبی را حداقل در بهسازی مناطق شهری ایران پیش آورده است با وجود این تعداد شهرهای آشفته طرح در کشور ما کم نیست. شهرهای رشت و لار و شوشتر و ده ها شهر دیگر چنین نقشه یی دارند. جنگ تحمیلی و ویرانگر ایران و عراق شهرهای غرب و جنوب غرب ایران را که اکثر نقشه اشفته یی داشتند رو به ویانی برد .امید آن که باز سازی شهرها به مقتضای نقشه سنجیده ایی انجام بگیرد و متناسب با نیازهای زمان و شرایط جغرافیایی و اقتصادی شهرها باشد.
نقشه شعاعی:
تهیه و تنظیم نقشه های دایره یی و یا شعاعی برای شهرها سابقه تاریخی دارد در ایران دوره پارتیان و ساسانیان طرح دایره شکلی برای شهرها معمول بود که مراکز مهم حکومتی و کاخها را در مرکز خود داشت و سپس فضاهای مسکونی به طور حلقه وار برگرد مرکز قرار می گرفتند . این شهرها جنبه دفاعی داشته و دلیل عمده ساخت چنین شهرهای عدم امنیت کافی در منطقه بوده است . اما دوره اوج این هنر معماری را از قرن پانزدهم به این طرف می بینیم و پیشتازان این هنر شهرسازی را در ایتالیا سراغ می گیریم چرا که هنرمندان ،نقاشان و معماران دوره رنسانس ایتالیا است که بر تنظیم نقشه های منظم شهری به ویژه در زمینه طرح شعاعی پرداخته اند.
بافت اکولوژیکی شهر:
اشغال زمین شهری را در جریان زمان در الگوهای دینامیکی مختلف می توان نشان داد . این روش را اولین بار توسن روی اراضی روستایی معمول داشته و از سال ۱۹۲۰ به این طرف در ایالات متحده آمریکا و سپس در فرانسه نظر جامعه شناسان به نحوه اعمال زمین و بافت اکولوژیکی شهر جلب شده است و بر این اساس گروهی از محققان امریکایی زیر نظر برگس در ساختار اکولوژیکی سکونتگاههای شهر شیکاگو به مطالعه و تحقیق پرداخته اند. روش تحقیق آنان در اکولوژی گیاهی نبوده چه به همان گونه که در اکولوژی گیاهی فراآیندهای هجوم و استیلا و تسلط و حاکمیت و بالاخره جانشینی و یا به سخن دیگر توانلی و تسلسل مورد توجه اکولوژیست ها است در اکولوژی شهری نیز همین فرایندها از مرکز رو به پیرامون شهر مورد توجه جامعه شناسان شهری است.