مفاهیم و اهمیت آمادگی و کاهش خطر بلایا
مخاطره چیست؟ مخاطره اتفاق فیزیکی یا پدیده ای است که میتواند بالقوه خسارت زا باشد (البته نه الزاما!). این خسارت می تواند جانی، مالی یا عملکردی باشد.
مخاطرات به انواع زیر تقسیم میشوند:
الف: مخاطرات طبیعی ـ که به سه دسته زیر تقسیم میشوند:
- با منشاء زمینی مانند زلزله، آتش فشان، سونامی
- با منشاء آب و هوایی مانند سیل، طوفان، خشکسالی، رانش زمین
- با منشاء زیستی مانند اپیدمی گسترده بیماری ها (وبا، آنفلوانزا و …)
ب: مخاطرات انسان ساخت:
که منشاء آن ها فعالیت های بشر است. مانند آلودگی های صنعتی، انتشار مواد هسته ای و رادیو اکتیو، زباله های سمی، شکستن سدها، حوادث حمل و نقل، صنعتی، انفجار و آتش سوزی.
آسیب پذیری چیست؟
آسیب پذیری همان شرایطی است که باعث می شود ما در اثر یک مخاطره آسیب ببینیم. مثلا زلزله خود بخود بد نیست، بلکه مقاوم نبودن ساختمان ما آن را خطرناک می کند.
در چهار زمینه زیر می توانیم آسیب پذیر باشیم:
- آسیب پذیری سازه ای: مثل مقاوم نبودن دیوارها و ترک داشتن سقف ها
- آسیب پذیری غیر سازه ای: مثل محکم نبودن کمد به دیوار، فرسوده بودن سیسیم های برق، بسته بودن مسیرهای خروج اضطراری و غیره
- آسیب پذیری فردی: مثل سالمند بودن، باردار بودن، کودک بودن، معلول بودن و بیمار بودن
- آسیب پذیری عملکردی: مثل نداشتن برنامه تخلیه، نداشتن کیف اضطراری و غیره
- ظرفیت چیست؟ عبارت از عوامل مثبتی است که توانایی ما را برای مقابله با مخاطرات افزایش میدهند. مثل داشتن اطلاعات کافی، وجود کیف اضطراری در خانه، انجام مانور زلزله در خانوار و امثالهم.
- خطر چیست؟ هر چقدر احتمال یک مخاطره و شدت آن و همچنین آسیب پذیری ما بیشتر باشد ولی آمادگی مان کمتر باشد، احتمال اینکه کشتته یا مجروح شویم و یا اموالمان آسیب ببینند، بیشتر است. در این صورت می گوییم ما با خطر بالایی مواجه هستیم. مثلا اگر محل زندگی ما روی گسل باشد، دیوار خانه مان مقاوم نباشد و وسایل محکم به دیوارها وصل نشده باشند و کیف اضطراری مان در دسترس نباشد، خانواده ما در معرض خطر بالا قرار دارد.
خلاصه:
- مخاطره: مثل زلزله
- آسیب پذیری: مثل مقاوم نبودن ساختمان یا باز نبودن درب های خروج اضطراری
- ظرفیت: مثل تمرین زلزله با خانوار یا داشتن کیف اضطراری در منزل
- خطر بالا: مثل وقتی که ممکن است زلزله بیاید، خانه مان مقاوم نیست، تمرین هم نکرده ایم !!
رویکردهای مدیریت خطر بلایا:
افراد مختلف برای مدیریت بلایا نظرات مختلفی دارند. برخی معتقدند که تمام کارها را باید دولت انجام دهد، برخی معتقدند که تمام کارها به عهده مردم است و گروهی هم معتقدند که مردم و دولت باید با همکاری هم اقدامات ایمن سازی و کاهش خطر را انجام دهند. شما جزء کدام گروه هستید؟
- تمام کارها را باید دولت انجام دهد
- تمام کارها به عهده مردم است
- مردم و دولت باید با همکاری هم اقدامات ایمن سازی و کاهش خطر را انجام دهند
تجربه دنیا چه می گوید؟
تجربه دنیا چه در کشورهای توسعه یافته مثل کانادا، انگلستان و … و چه در کشورهای در حال توسعه مثل کشورهای آفریقایی و آمریکای جنوبی بیان می کند که مردم نقش بسیار مهمی در مدیریت بلایا و کاهش خطر دارند.