تعریف توانبخشی:
توانبخشی عبارت است از مجموعه ای از خدمات و اقدامات هماهنگ پزشکی، آموزشی، حرفه ای و اجتماعی است که برای بازتوانی فرد معلول و ارتقای سطح کار آرایی او در بالاترین حد ممکن به منظور دستیابی به یک زندگی مستقل ودر جامعه عرضه می گردد.
تعریف مداوم که در واقع آسان کردن (سازگاری اجتماعی Adjustment (Social در آن لحاظ شده است:
توانبخشی عبارت است از فرآیندی هدف گرا و دارای محدودیت زمانی که هدفش توانا ساختن یک شخص دارای اختلال برای رسیدن به یک سطح ذهنی، جسمی، اجتماعی و کارکردی مناسب است که در این راه اورا برای تغییر دادن زندگیش با ابزارهایی مجهز می سازد. توانبخشی شامل اقداماتی است که فقدان کارکرد را جبران می کند (برای مثال به وسیله کمکهای فنی) و همچنین شامل اقداماتی است که سازگاری اجتماعی را تسهیل می نماید.
«اهداف توانبخشی»:
- پیشگیری از ایجاد یا بروز معلولیت (روانی، اجتماعی)
- جلوگیری از پیشرفت معلولیت
- ارتقاء سطح آگاهی عمومی نسبت به معلولین و معلولیت
- سـعی در خـود کـفایی فـرد معـلول و قـادر سازی (Enabling) وی در بـرخورد با مـشکـلات
- تطابق زندگی معلولین با جامعه
- ارائه تسهیلات و خدمات شهری مناسب جهت استفاده معلولین
- افزایـش آگاهی معلولین نسبت به توانایی های جسمی، روانی، اجتماعی خویش و تطبیق آنان با محیط
- اهتمام به بازگشت فرد معلول به جامعه از طریق اشتغال و کسب استقلال مالی و تبدیل وی به یک فرد مولد و مؤثر در جامعه
تاریخچه توانبخشی در جهان:
- دوره تاریخ پـزشـکی یا پـزشـکی درمـانی (Curative – Medicine): از بدو خلقت بشر و تلاشهای درمانی در جهت رفع بیماری انسان بوده است.
- دوره پـیـشـگـیری (Preventive Medicine): پس از کشف میکروبها، باکتریها، ویروسها و توجه به علل بیماریهای عفونی و تولید واکسن ها و مصونیت های حاصله از ان در مقابل بسیاری از بیماریها مانند: آبله، وبا، طاعون که به منظور ریشه کن کردن آنها صورت گرفت.
- دوره تـوانـبخشی پزشکی (Medical Rehabilitation) یا طب فیزیکی (Physical Medicine): این دوره پس از جنگ جهانی اول اپیدمی فلج اطفال در آمریکا، ازدیاد عده ای معلول و اینکه علمای پزشکی و متخصصان را بر آن داشت تا از این نیروی انسانی نهفته در فرد معلول به نفع جامعه و خود معلول استفاده نمایند. پیشرو این علم در کشور آمریکا، پزشکی به نام « ادوارد راسک » بود که اولین مرکز توانبخـشی را در بیـمارستـان «بل ویو» ( Bellview ) تأسیس کرد .
نتیجه این رویکرد:
مشارکت فعال معلولین در روند زندگی فردی، اجتماعی، حضور در میادین حرفه ای، تخصصی، ورزشی، پیشرفت امکانات و خدمات ویژه ی معلولین در نتیجه ی پیشرفت های تکنولوژی و ابتکارهای علمی.