اقدام پژوهی چگونه توانستم خوب دیدن و خوب شنیدن (خلاقیت) را در دانش آموزانم تقویت کنم؟

در جوامع پیشرفته امروزی پرورش خلاقیت از مهمترین اصول است با بررسی کشوهدیهیی که از نظر صنعتی فرهنگی و اجتماعی رشد چشمگیری داشته اند متوجه می شویم که این کشوهدیه در زمینه ی پرورش خلاقیت رشد و تلاش بیشتری داشته اند. در حال حاضر در کشورهای توسعه یافته شکوفایی خلاقیت یکی از عالی ترین و محکم ترین اهداف آموزش و پرورش است. در شرط حساس کنونی و با توجه به تحولات بسیار سریع و اجتناب ناپذیر دنیا، اگر خواهان پرورش استعدادها و شکوفایی خلاقیت و نوآوری در افراد هستیم باید نظام آموزش و پرورش را متحول کرد. برای این منظور لازم است هماهنگی و برنامه ریزی دقیق و کاملی در عرصه ی آموزش و پرورش داشته باشیم. در این فرایند معلم نقش اصلی را ایفا می کند. تنها معلم خلاق است که می تواند دانش آموزان خلاق و نوآور پرورش دهد.

اما نکته ی قابل تامل آن است که هر آموزش و پرورش و هر معلمی نمی تواند این بار سنگین رابه مقصد برساند. تنها آموزش و پرورش پویا، خلاق، متحول می تواند در تحقق این رسالت تاریخی خویش موفق باشد و این دقیقاً همان نیازی است که در سال گذشته رهبر اندیشمندانه انقلاب اسلامی تحت عنوان «تحول بنیادین آموزش و پرورش» از آن یاد شده است. هسته اصلی تحول در نظام آموزشی، هم چنان که مقام معظم رهبری تاکید کرده اند «خلاقیت است» بنابراین داشتن افرادی که توانایی پرورش پویایی و خلاقیت را دارند از اهمیت خاصی برخوردار است. با توجه به این که سرنوشت جامعه به دست افراد خلاق رقم می خورد با خود تصمیم گرفتم در سال تحصیلی حاضر اقداماتی را در جهت پرورش خلاقیت دانش آموزان دو قلویم هدی و هدیه انجام دهم و مساله را برای خود این طور عنوان نمودم که:

چه اقداماتی انجام دهم تا خلاقیت دانش آموزان دو قلو و هدیه را افزایش دهم اطلاع رسانی خانواده ها از طریق کلاس های آموزش خانواده، استفاده از روش های تشویق و اجرای طرح های جدید برای رشد و پرورش خلاقیت دانش آموزان وهمچنین تمرینات ویژه دانش آموزان و به کارگیری روش تدریس فعال و پویا … از جمله همکاری مدیر مدرسه و سایر همکاران انجام دادم و در آن توفیق پیدا کردم و امید است این اثر بتواند سهمی در شکوفایی و باروری تفکر خلاق همه ی دانش آموزان این سرزمین داشته باشد و معلمان در هر دوره تحصیلی بتوانند به تقویت تفکر خلاق بپردازند و بدین سان بتوانند بسته دانش آموزان را بگشایند و آنها را همچون همای سعادت بر بلندای جامعه به پرواز در آورند.

توصیف وضعیت موجود و بیان مساله:

با شروع فصل پائیز، سال تحصیلی جدید هم آغاز شد . و دوباره کوچه ها و خیابان ها از حضور بچه ها پر گشت. هیاهو و غوغای آن فضای سرد و بی روح مدرسه را پر از ترنم شادی و نشاط کرد. هر کدام از آنها به امید بهتر و پر بارتر از گذشته با کوله باری از خاطرات قدیمی ، سال جدید را آغاز کردند. امسال به امید خدا سال تحصیلی را آغاز نمودم و امیدوار بودم بتوانم با تغییر محیط کاری خود، هم بار علمی خود، و هم دانش آموزان را افزایش دهم . با تقسیم شدن کلاس ها مسئولیت پر بار کلاس دوم به من و واگذار شد . با توجه به تجربه و تدریس چند ساله در این پایه شاید تکرار دوباره آن برایم خسته کننده و تکراری می بود . اما از همان ابتدای سال تحصیلی تصمیم گرفتم امسال را با شیوه جدید شروع نمایم تا هم برای دانش آموزان و هم خودم تنوعی باشد.

هم کوچکترین تغییر در روش خود و دانش آموزان بوجود آورده باشم. با گذشت چندین هفته از شروع سال تحصیلی و همچنین با توجه به تعاریفی که از خلاقیت در کتب گوناگون مطالعه کرده بودم، در دانش آموزان کلاس دوم، روحیه ی خلاقانه را کمتر مشاهده کردم. شاید به این دلیل باشد که تاکنون فرصتی برای آنها در این زمینه بوجود نیامده بود. با توجه به این که هدف آموزش و پرورش در همه سطوح تحصیلی علی الخصوص در دوره ابتدایی ایجاد توانایی های آفریننده در دانش آموزان است و هسته اصلی تحول در نظام آموزش و پرورش خلاقیت است ودر دنیای پر تغییر قرن بیست و یکم ایجاد خلاقیت در دانش آموزان مهمترین مسئولیت پرورشی آموزشگاه ها می باشد . پس وظیفه خود دانستم به عنوان معلمی که نقش کلیدی و اساسی در این زمان دارد .

محور کار خود را بر روی خلاقیت دانش آموزان قرار بدهم چرا که پرورش استعدادهای فطری دانش آموزان از مسایل بسیار مهمی است که باید مورد توجه معلمین قرار بگیرد . علی الخصوص دوران ابتدایی که تمام صفات اکتسابی و الگوها رفتاری در این زمان اخذ می شود و شخصیت واقعی کودک بر اساس همین مسائل شکل می پذیرد . مطلبی می خواندم که طی تحقیقات به عمل آمده ، مشاده شده که تمام مواهبی که در دوران کودکی کم و بیش در همه افراد وجود دارد و به صورت رفتاهدیهی فی البداهه خلاق ابراز شده ، پس از مدتی دچار کاستی یا رکود گردیده است که باید گفت عامل اصلی اتلاف یا به فراموش سپردن این مهارت ها ، مربیان می باشند پس معلمی در زمان حاضر ، مهارتی است تغییر دهنده ، شکافنده ، توان بخش ، و درمانگر ، اگر هر معلم نتواند مسلماً از دنیای پر تغییر و پر شتاب جامعه جهانی عقب می ماند.

با این وجود در همان ابتدای سال فکر می کردم که اگر هر معلمی در هر سال از تدریس خود حداقل بتواند کوچکترین تغییر در روش خود و دانش آموزان بوجود آورد آنوقت آموزش و پرورش ما پیشرفت خواهد کرد. پس باید نگرش معلمان عوض شود و به قول معروف : چشم ها را باید شست ، جور دیگر باید دید. همین فکر و نگرش مبنای پژوهش من قرار گرفت و مرا بر آن داشت به گونه ای عمل نمایم که قالب های کلیشه ای را شکسته و روشهایی در جهت پرورش خلاقیت دانش آموزان و مخصوصا دو نفر از دانش آموزانم به نام های هدی و هدیه که دوقلو هم بودند را در پیش بگیرم . پس این مساله را برای خود اینطور عنوان نمودم که چگونه می توانم خلاقیت دانش آموزانم بخصوص هدی و هدیه را پرورش بدهم؟

گردآوری اطلاعات و شواهد ۱:

همزمان با این فکر، که چگونه می توان روحیه خلاقیت و نوآوری را در بین دانش آموزان پرورش داد تصمیم گرفتم ابتدا موضوع را با مدیر مدرسه در میان بگذارم. مدیر مدرسه ضمن استقبال از این ایده قول داد که در اولین فرصت موضوع را در شورای آموزگاران مطرح کند، تا در سایه همفکری با یکدیگر بتوانیم راه حل مناسبی برای این موضوع ارائه دهیم. از این بابت خوشحال شدم زیرا با هدیه دیده ام که خلاق ترین کار هدیه در مدارسی بر خواسته است که نه تنها مدیران آنها فعالیتهای خلاقی را تشویق نموده بلکه از معلمین آنها نیز انتظار فعالیت جدید داشتند و آماده شنیدن و دریافت اندیشه ها جدید و بدیع می باشند.

همین امر باعث شد که بعضی از معلمان پایه های دیگر نیز در این موضوع سهیم شوند و با نسیم تازه ای محیط خشک مدرسه و کلاس هایی را که معمولاً با روش انتقال معلومات به صورت یک طرفه، از طریق معلم به دانش آموز اداره می شد با طراوت و شاداب سازند. طی نشستی که با همکاران خود در مدرسه داشتیم تصمیم بر این شد که ابتدا عواملی که مانع پیشرفت خلاقیت و نوآوری در دانش آموزان می گردد، بررسی گردد. طی صحبت ها و نتیجه گیری از صحبت های آنها عوامل فردی و عوامل اجتماعی را از موانع خلاقیت بر شمردند که هر کدام از این عوامل خود در برگیرنده عوامل دیگری می باشد.

فهرست مطالب:

• مقدمه
• توصیف وضعیت موجود و بیان مساله
• گردآوری اطلاعات و شواهد ۱
• تجزیه و تحلیل اطلاعات
• با توجه به مطالب بیان شده می توان به روشهای ذیل عمل کرد
• در زمینه خانواده
• در زمینه مدرسه روش های تدریس فعال چون
• ارائه راه حل موقتی و اجرای آن
• گام اول : خانواده و اولیا ء
• گام دوم : مدرسه
• گام سوم : معلم
• نمونه ای از این تمرینات و فعالیت ها به شرح ذیل بود
• زنگ دایره یا حلقه تفاهم
• اجرای راه حل جدید و نظارت بر آن
• گردآوری اطلاعات شواهد ۲
• ارزشیابی تاثیر راه حل جدید و تعیین اعتبار آن
• بررسی وضعیت نمرات نوبت اول و دوم دانش آموزان کلاس دوم
• نتایج
• نتیجه گیری
• پیشنهادات کلی برای پرورش خلاقیت در معلمان و دانش آموزان
• منابع و ماخذ