تحقیق در مورد اصول دموکراسی و نظام انتخاباتی ایران
(به ویژه انتخابات مجلس شورای اسلامی)
در این نوشتار تلاش شده است ضمن تحلیل اصول اساسی دموکراسی و نظام انتخاباتی ایران به بررسی این دو پرداخته شود. طرح سوال هایی چون؛ اصول دموکراسی کدامند و چگونه در جوامع ظهور می یابند؛ نظام انتخاباتی ایران بر پایه ی کدام اصول بنا شده است: و آیا این نظام با شاخص های دموکراسی همخوانی دارد یا نه و تلاش برای یافتن پاسخ آنها محوریت بحث را تشکیل می دهد با توجه به باز خورد اجتماعی قواعد ناهمگون نظام سیاسی ایران- که تحلیل و توصیف و ارزیابی پدیده ها به مراتب مشکل تر می کند. موشکافی و روشن کردن زوایای تاریک و مبهم این نظام ضروری می نماید. و از آنجایی که نظام انتخابات به عنوان یکی از موثرترین ابزارهای مردم سالاری شناخته شده است مفید واقع شود. امید است که این نوشتار بتواند با نگاهی منطقی و غیرمغرضانه به ارائه ی تحلیلی درست و واقع بینانه از واقعیات و پدیده های مورد بحث نایل آید.
انتخابات دموکراتیک:
نقش بسیار زیادی در اتخاذ تصمیم صلح آمیز و ایجاد ثبات در جامعه ی سیاسی را دارد تصدی قدرت سیاسی بدون رضایت یا اراده ی آزاد مردم خارج از رویه های مردمی و دموکراتیک، بی ثباتی و تعارض منافع و مشکلات عدیده ای برای اداره ی نظام سیاسی به وجود می آورد. انتخابات دموکراتیک، انتخاباتی است که در یک فضای دموکراتیک با رعایت حقوق و آزادیهای سیاسی شهروندان، برگزار شود. حکومت و نهادهای انتخاباتی برآمده از چنین فضایی که براساس رضایت و رای آزاد شهروندان باشد، دارای مشروعیت است پس انتخابات دموکراتیک مشروعیت بخش نظام سیاسی است. البته انتخابات دموکراتیک صرفا مشروعیت بخش نیست بلکه دارای خصیصه ی رقابتی بودن نیز هست که موجب مشارکت موثر و کارآمد تمام گروهها و اضراب مخالف و موافق می شود.
همچنین می توان به فراگیر بودن و قطعی بودن انتخابات دموکراتیک اشاره کرد. فراگیر بودن موجب حضور همه ی افراد واجد صلاحیت بدون توجه به فاکتورهای تبعیض آمیز می گردد و قطعی بودن آن، پذیرش نتایج انتخابات توسط تمام بازنگران انتخابات را به همراه می آورد. در نتیجه حکومت زمانی مشروعیت دارد که اولا با رضایت مردم طی انتخاباتی با خصیصه های فوق الذکر شکل گرفته و ثانیا پس از انتخاب شدن، عملی کننده ی نیازهای مردم در چهارچوب قانون باشند. در حقیقت انتخابات دموکراتیک، « انتخاباتی است که نهادها و مقامات انتخاباتی را ایجاد می نماید و منتخب مردم و پاسخگو در برابر رای دهندگان می باشد».
از این نوع انتخابات گزینش های مردم واقعی است و رای آنها صرفا یک عمل تشریفاتی نیست بلکه شهروندان در حال مشارکت فعال در یک رویه ی تصمیم گیری هستند که تصمیمات بعدی حکومت را شکل خواهند داد. از جمله ویژگی های انتخابات دموکراتیک. مشارکت فعال همگانی، وجود آزادیهای سیاسی، آزاد و منصفانه بودن آن، پذیرش نتیجه ی انتخابات و رعایت کلیه ی اصول حاکم بر نظام دموکراتیک است. در جهت تبیین و تشریح انتخابات آزاد و منصفانه و دموکراتیک باید به اصولی اشاره کنیم که تثبیت و تقویت کننده ی نظام انتخابات دموکراتیک می باشند هر چند ممکن است هر نظامی با هر محتوایی برای خود اصولی پایه ای برای اداره ی امور عمومی داشته باشد.
فهرست مطالب:
- پیشگفتار
- انتخابات دموکراتیک
- اصول ارزشی و ماهوی
- اصل آزادی سیاسی
- اصل عدالت سیاسی
- اصل برابری سیاسی
- اصل عدم تبعیض
- اصل تضمین حقوق مدنی و سیاسی
- اصل نظارت همگانی
- اصول کارآمدی و رویه ای
- اصل منصفانه بودن انتخابات
- اصل شفافیت
- اصل پاسخگویی
- اصل دسترسی به اطلاعات
- اصل رای همگانی، عام و برابر
- اصل رقابتی بودن انتخابات
- اصل محض بودن رای
- اصل رقابتی بودن انتخابات
- اصل محض بودن رای
- اصل دوره ای بودن انتخابات
- اصل اختیاری بودن انتخابات
- اصل اصیل بودن انتخابات
- اصل سلامت انتخابات
- اصول تشکیلاتی و سازمانی
- اصل تفکیک قوا
- اصل استقلال قضایی
- اصل کنترل قضای
- اصل وجود نهادهای مدنی
- اصل وجود رسانه های آزاد و مستقل
- اصل وجود مدیریت انتخاباتی مستقل و کارآمد
- چهارچوب قانونی انتخابات در ایران
- قانون اساسی
- قانون انتخابات
- آیین نامه ها و بخش نامه ها
- دستورالعمل ها
- رویه ی قضایی
- اسناد و تعهدات بین المللی
- کدهای رفتاری
- انتخابات مجلس و حق حاکمیت ملت
- نظام انتخابتی مجلس شورای اسلامی
- بررسی انتقادی نظام انتخاباتی مجلس شورای اسلامی ایران
- چکیده
- منابع