تعریف نسوزها و یا مواد دیرگداز: به موادی گفته می شود که نقطه خمیرشدن آنها بالاتر از ۱۵۲۰ درجه سانتیگراد باشد. نقطه خمیرشدن را با مخروط زگرمی سنجند. مخروط های زگر ازمواد دیرگداز ساخته می شوند ودارای نقطه خمیرشدن مشخصی هستند. برای تعیین نقطه خمیری شدن یک آجر دیرگداز معمولاً آن را به شکل مخروط زگر با همان ابعاد استاندارد در آورده ودرکوره مخصوصی که بتوان اجسام را درحین حرارت دادن رویت کرد قرار می دهند. دور نمونه را مخروط های زگر با شماره های مختلف می چینند. درحین بالا بردن دمای کوره ، دائماً وضعیت داخل را مشاهده می کنند . آنگاه نمونه مخروط ها را پس ازسرد شدن از کوره خارج می کنند و وضعیت مخروط های زگر را مورد بررسی قرار می دهند . هر کدام ازمخروط ها که ازنظر خم شدن راس و قرار گرفتن آن درسطح قاعده به شکل نمونه در آمده باشد، شماره دیر گدازی آجر مورد نظر با شماره آن مخروط زگر (که قابل تبدیل به درجه سانتیگراد است) مساوی خواهد بود.
این نوع آجرها از نوع اسیدی هستند و ماده اصلی آنها sio2 است که نقطه ذوب آن c1723 است. sio2 ، ۹۸- ۹۳ % این آجرها راتشکیل می دهند. مواد اولیه آجرهای سیلیسی عمدتاً از کوارتز یاکوارتزیت تشکیل می شود. کوارتز خالص درطبیعت چندان زیاد نیست و گران است . اما کوارتزیت که ازدانه های ریز کوارتز که به وسیله سیمان کوارتزی (آمرف همراه با دانه های بسیار ریز) به هم متصل شده اند تشکیل شده است. کوارتزیت به فراوانی درطبیعت وجود داشته و نسبتاً ارزان است. درساخت آجرهای سیلیسی بیشتر از کوارتزیتی که حدود % ۹۸ سیلیس دارد استفاده می شود. آهک سبب تشکیل فاز شیشه ای شده وباعث چسبندگی ذرات کوارتز به هم میشود وبه عنوان کانی ساز عمل می کند. اما حضور مقدار کمی ازاکسیدهای دیگر نظیر AL2O3 باعث کاهش نقطه ذوب آجر و کم شدن مقاومت آن در درجه حرارت های بالا می گردد. آهک برای آجرهای سیلیسی مفید اما AL2O3 وقلیایی ها مضرند. بنابراین آهک برای آجرهای سیلیسی مفید اما AL2O3 وقلیایی ها مضرند.
کاربرد آجرهای سیلیسی:
تاسال ۱۹۶۰ میلادی صنعت فولاد ۷۵% کل آجرهای سیلیسی تولیدی را مصرف می کرد. صنایع دیگری که از این آجرها استفاده می کردند صنعت شیشه و صنعت کربن بودند اما رفته رفته مصرف این صنایع از آجرهای سیلیسی کاهش یافت دلیل این کاهش در صنعت فولاد از رده خارج شدن تولید فولاد به روش زیمنس مارتین و جایگزینی آن توسط روش L.D بود. درمورد کوره های قوس الکتریکی که دارای سقف سیلیسی بودند اکنون توسط آجرهای آلومینای بالا تعویض شدند. همچنین درسقف کوره های ذوب مس که قبلاً از آجرهای سیلیسی استفاده می شد، اکنون آجرهای قلیایی به کارمی روند.