مقدمه:

قرارداد طرح جامع مشهد با یک وقفه حدوداً ۲ساله در سال ۱۳۶۷به مهندسین مشاور مهر آزان ابلاغ گردید. در سال ۱۳۷۲ طرح جامع مشهد به تصویب شورای عالی شهرسازی ومعماری ایران رسید. نظر به اهمیت شهر مشـهد و همچنین موارد منحصر به فرد آن در مطالعات طرح جامع علاوه بر تهیه طرح جامع برمبنای شرح خدمات تیپ ۱۲ موارد ذیل مورد بررسی قرار گرفته است.

1. مطالعه بخش مرکزی شهر مشهد باتوجه به مجموعه حرم مطهر امام رضا (ع) وتمرکز فوق العاده انواع فعالیتهای تجاری – خدماتی و اداری اطراف آن.
2. مسائل مربوط به حومه شهر مشهد خصوصاًضلع شرقی شهر که بدون هیچگونه طرحی از پیش اندیشیده شده ای شکل گرفته و مسائل ومشکلات فراوانی ایجاد کرده است.
3. مطالعات زوارومسائل متعددی که ازاین مسئله برای شهرمشهد ایجاد میشودشهر مشهد در دره کشف رود واقع شده است. ازشمال به کوههای هزار مسجد واز جنوب وغرب به کوههای بینالود محدودمیگردد. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۹۴۳متر و شـیب عمومی از شمالغرب به سمت جنوب شرقی است. علاوه برکشف رود که از شمال شهر مشهد عبورمیکند چند رودخانه دیگر نیز در این حوضه جاری است که از جمله آنهامیتوان به کارده، طرق، شاندیز وجاغرق اشاره کرد.

موقعیت جغرافیائی:

شهر مشهد در دره کشف رود واقع شده است. ازشمال به کوههای هزار مسجد واز جنوب وغرب به کوههای بینالود محدودمیگردد. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۹۴۳متر و شـیب عمومی از شمالغرب به سمت جنوب شرقی است. علاوه برکشف رود که از شمال شهر مشهد عبورمیکند چند رودخانه دیگر نیز در این حوضه جاری است که از جمله آنهامیتوان به کارده، طرق، شاندیز وجاغرق اشاره کرد.

حوزه نفوذ شهر مشهد:

حوزه نفوذ شهر مشهد، باتوجه به اهمیت این شهر در استان خراسان و منطقه شرق ایران بسیار گسترده است. همچنین باتوجه به نقش زیارتی این شهر در ایران و مراجعه زوار به این شهر دامنه نفوذ آن کل کشور را هم در برمیگیرد. لیکن باتوجه به تعریف حوزه نفوذ در قراردادهای توسعه و عمران شهری ( محدوده ای که با در نظر گرفتن امـکان دسترسی مراکز جمعیتی اطراف به خدمات شهری تعیین میشود.) میتوان به محدوده حوزه نفوذ مستقیم شهر مشـهد دست یافت.

بنابراین حوزه نفوذ مستقیم جنبه خدماتی دارد و شامل تمام محدوده ای است که ساکنین آن برای استفاده ازخدمات شهری به شهر اصلی رفت و آمد میکنند عوامل موثر در تعیین این محدوده:

1. دسترسیهاو راه ها
2. موانع طبیعی
3. مرزهای اداری و تقسیمات کشوری
4. حوزه های نفوذ رقیب (شهرهای مهم که امکان ارائه خدمات شهری را دارند).

حوزه نفوذ مستقیم شهر مشهد، باتوجه به ارتباطات موجود در سطح منطقه شمال خراسان خارج ازاین منـطقه نخواهد بود.محدوده حوزه نفوذ مستقیم شهر شمال مجموعه روستاهای اطراف شهر است که با آن رابطه روز مره دارند.

محدوده منطقه شهری:

بخشی از حوزه نفوذ مستقیم شهر که از لحاظ روابط سکونت وکار باشهر اصلی دارای رابطه تنگاتنگ است. منطقه جمعیتی در کل حوزه نفوذ قابل تشخیص است بدیهی است دراین تقسیم بندی شهر مشهد و سه شهر بزرگ پیش بینی شده در طرح جامع شهرهای کوچک را تحت پوشش قرار خواهند داد. فقط در منطقه حاشیه ای دوری از شهرهای بزرک موجب قطب شدن شهرهای کوچک کلات و سرخس برای دهستانهای منطقه شده است.

شهر مشهد به جهت مرکزیت شهرستان و جاذبه های بسیار قوی و غیر قابل رقابتی که در مقایسه با شهـــرهای دیگر، شهرستان دارد از حوزه نفوذ بسیار وسیع و گسترده ای برخوردار است به طوری که حتی روستـاهای واقع در حوزه های نفوذ محدود سایر شهرهای شهرستان نیز جزء حوزه نفوذ شهر مشهد محسوب میشود واین وضعی است که در کمتر شهری از شهرهای کشور وجود دارد.

فهرست مطالب:

• مقدمه
• موقعیت جغرافیائی مشهد
• پیشینه تاریخی شهر
• حوزه نفوذ شهر
• خصوصیات جمعیتی
• خصوصیات اقتصادی
• خصوصیات کالبدی
• تراز فیزیکی -مالی