کلیات ـ مقدمه:
استفاده از منابع سوخت فسیلی در حمل ونقل برای جوامع دارای هزینه های اجتماعی و زیست محیطی می باشد، که این عامل جوامع را به سوی مدیریت درست انرژی راهنمایی می نماید. از طرفی با افزایش جمعیت و نیاز مردم برای استفاده از وسایل حمل ونقل، وجود یک سیستم حمل ونقل عمومی مطمئن، کارا، تمیز( از نظر سوخت مصرفی)، سریع، اقتصادی و با کمترین اثر مخرب زیست محیطی ضروری به نظر می رسد.
هدف:
هدف از پژوهش حاضر ارایه کاربرد های فرایند ْ تحلیل هزینه – فایده ْ در مورد انتخاب سیستم های حمل ونقل عمومی درون شهری است. شناخت منافع اجتماعی و اقتصادی مترو که بر سلامت و محیط زیست انسانی تاثیر می گذارد و مقایسه منافع ناشی ازاجرای این سیستم با هزینه این انتخاب، محور اصلی این پژوهش می باشد.
اهمیت بحث:
ارزش و اهمیت این پژوهش زمانی روشن تر می شود که به هزینه های اجتماعی حمل ونقل و کمیابی انرژی در سطح جهان و ایران نگاه معنی داری اندخته شود.
فرضیه های اصلی پژوهش:
خطوط مترو در حال حاضر مقدار قابل توجهی صرفه جوئی در مصرف سوخت فسیلی ایجاد می کند. با گسترش خطوط مترو پتانسیل قابل توجهی در صرفه جوئی سوخت ایجاد می شود. با توجه به طرحهای در دست بررسی حمل ونقل ریلی(مترو) در تهران از نظر نسبت فایده به هزینه قابلیت گسترش را دارا می باشد. گسترش مترو توانائی کاهش هزینه های اجتماعی ناشی از حمل ونقل را دارد.
سئوالات اصلی پژوهش:
- هزینه های ناشی از مصرف سوخت در حمل ونقل درون شهری (مستقیم و اجتماعی) چه چیز هستند؟
- مقدار صرفه جوئی حمل ونقل ریلی(مترو) در کاهش مصرف سوخت نسبت به دیگر وسایل حمل ونقل چقدر است؟
- استفاده از مترو توسط هر فرد به چه میزان در کاهش مصرف سوخت مؤثر است؟
- آثار اقتصادی دیگر مترو چیست؟
- سیستم حمل ونقل ریلی(مترو) در مقایسه با سیستم های حمل ونقل عمومی دیگر چگونه است؟
- استفاده و گسترش خطوط مترو در بلند مدت در راستای استراتژی توسعه پایدار توجیه پذیر است؟
هزینه های ناشی از قیمت مصرف سوخت بر جامعه:
- قیمت بنزین در ایران در مقایسه با دیگر کشورها بسیار پایین است. برای مثال بهای بنزین در کشور همسایه ما ترکیه حدود یک دلار برای هر لیتر است. بهای بنزین حتی در بسیاری از کشورهای تولید کننده نفت نیز بین ۳۰ تا ۶۰ سنت است.
- در سال ۸۳ روزانه ۱۳ میلیون لیتر بنزین در شهر تهران مصرف شده که با احتساب قیمت هر لیتر بنزین ۲۷۰۰ریال (بدون سوبسید ) در حدود ۱۳۰۰۰میلیارد ریال در سال هزینه این مقدار مصرف سوخت است که از منابع ملی وجیب مردم پرداخت می شود. که با توجه با افزایش روبه رشد تعداد وسایل نقلیه در سال آینده این میزان به ۱۶ میلیون لیتر در روز خواهد رسید. (منبع :شرکت جامع مطالعات حمل ونقل ترافیک،۱۳۸۳)
هزینه های دولت:
- ۶۵ میلیارد ریال یارانه برای مصرف روزانه بنزین در کشور از سوی دولت پرداخت می شود که سالانه بالغ بر ۳ میلیارد دلاریارانه بنزین می باشد. این رقم حدود ۱۳ برابر کل بودجه حمل ونقل ریلی کشور می باشد.
- این واقعیت باعث شد که واردات بنزین تا پایان سال ۱۳۸۳ به یک میلیارد و سیصد میلیون دلار معادل ۱۱هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال در سال برای کشور که در حدود ۲۳۴۰ میلیارد آن مربوط به تهران است، برسد.(منبع :سازمان بهینه سازی مصرف سوخت ،۱۳۸۴)