بررسی قیمت گذاری نفت و عوامل موثر بر آن ـ سیر تاریخی قیمت گذاری نفت:
- رژیم های مختلف قیمت گذاری نفت خام تا قبل از نیمه دوم دهه ۸۰ میلادی (دوره قیمتهای ثابت)
- قیمت های مبتنی بر مذاکرات (Negotiated Price)
- قیمت های اعلامی (Posted Price)
- قیمت های با لحاظ هزینه مالیات پرداختی (Tax–Paid Costs)
- قیمت های دولتی (Governmental Selling Price) و یا GSP
- قیمت های مرجع (Reference Prices)
- قیمت های Netback
- قیمت گذاری نفت خام از نیمه دوم دهه ۸۰ میلادی به بعد (دوره قیمت گذاری مبتنی بر بازار)
دوره قیمت های ثابت:
ـ قیمت های مبتنی بر مذاکرات (Negotiated Price):
در دهه های ۵۰ و ۶۰ میلادی، شرکت های بزرگ نفتی نظیر BP و Gulf که از امکان عرضه نفت خام بیشتری برخوردار بودند، نفت خام خود را بر اساس قراردادهای بلند مدت به شرکت های گروه هفت خواهران می فروختند و معمولا قیمت نفت خام در این قراردادها براساس قدرت چانه زنی طرفین و نهایتا بصورت توافقی تعیین می گردید که به میزان قابل توجهی به قدرت چانه زنی و امکانات بالقوه هر یک از طرفین داشت.
ـ قیمت های اعلامی (Posted Price):
در سیستم “قیمت های اعلامی” که از بعد از جنگ جهانی دوم تا سال ۱۹۷۳ به گستردگی مورد استفاده قرار می گرفت و کاملا مناسب با وضعیت موجود ناشی از انحصار چند جانبه حاکم از سوی شرکتهای بزرگ نفتی موسوم به “هفت خواهران” بود، عبارت از قیمتی بود که خریداران یا فروشندگان به روش متداول آن زمان بصورت عمومی اعلام کرده و به این ترتیب عنوان می نمودند.
که آمادگی خرید و یا فروش یک بشکه نفت خام یا فرآورده نفتی را با آن قیمت دارند. بطور مثال، مرسوم بود که پالایشگران آمریکایی قیمت مورد نظر خود را جهت خرید یک بشکه نفت خام و برای دوره مشخص، در قسمت ورودی پالایشگاه هایشان نصب می کردند و بر اساس همان قیمت نیز نیازشان برطرف می نمودند.
دلایل شکست سیستم قیمت گذاری مرجع:
- رکود شدید اقتصادی در اوایل دهه ۸۰ میلادی
- رشد قابل توجه تولید نفت خام کشورهای غیر اوپک
بدین ترتیب، کاهش جهانی تقاضای نفت خام از یکطرف و افزایش عرضه آن از طرف دیگر، از یکسو منجر به رقابت بیشتر بین اعضا اوپک و وسوسه آنها برای ارایه تخفیف بیشتر در قیمت نفت خام هایشان نسبت به نفت خام مرجع، بمنظور تشویق خریداران به خرید نفت خام هایشان و کسب درآمد بیشتر، گردید و از سوی دیگر فشار بیشتری را به نفت خام مرجع و پایین آوردن قیمت آن بمنظور کسب سهم بیشتر برای کشورهای عضو اوپک از بازار جهانی نفت خام که بشدت از سوی کشورهای غیر اوپک مورد تهدید قرار گرفته بود، آورد و در نهایت عربستان از نفت خام خود به عنوان مرجع رویگردانی نمود.