آزادی بیان، چشم انداز عمومی ـ آزادی ارزشی است که در سرشت انسان وجود دارد و مبارزه با دست آوردن این حق همواره در سرخط عملکرد های انسان قرار داشته است. انسان فطرتا می خواهد که آزاد باشد و هرکاری که می خواهد آنجام دهد. آزادی بیان که گرانبهاترین حقوق انسانی و سنگ محک تمامی آزادی ها شناخته شده و آن دسته از حقوق بشر است که جزء حقوق طبیعی انسان به شمار می رود. در هر جامعه یی که آزادی بیان وجود نداشته باشد، دموکراسی هم معنی ندارد. آزادی بیان به معنی داشتن آزادی برای ابراز عقاید، دیدگاه ها و نظریات است. این آزادی نمی تواند محدود شود، به استثنای مواردیکه امنیت جامعه، نظم عمومی، حریم خصوصی افراد و سایر موارد مشخص شده را قانون را نقض نماید.
بررسی آزادی بیان در متون حقوقی:
به دلیل با اهمیت بودن آزادی بیان در گذشته و حال، در اغلب قوانین داخلی کشورها و قوانین منطقه یی و بین المللی آزادی بیان ذکر شده است. مرور مختصر داریم به آن ماده های این قوانین که به آزادی بیان اختصاص یافته است:
اعلامیهء حقوق بشر و شهروند فرانسه ۱۷۸۹:
مادهء ۴: آزادی عبارت است از توانایی انجام دادن هر کاری که به دیگران زیان نرساند. بنا براین اجرای حقوق طبیعی هیچ یک از افراد دارای حد و مرزی نیست مگر حدودی که استفاده از همان حقوق را برای سایر اعضای جامعه تضمین کرده باشد. این حد مرز را فقط قانون میتواند تضمین کند.
مادهء ۱۱: آزادی آگاهی از افکار و عقاید از گرانبهاترین حقوق بشر است. بنابرین هر یک از افراد کشور می توانند هر چه می خواهند آزادانه بگویند، بنویسند، به چاپ برسانند، مگر در مواردی که قانون تعیین کرده باشد. در آن صورت تجاوز آزادی مزبور مستلزم مسؤولیت خواهد بود.
اعلامیه جهانی حقوق بشر/دسامبر ۱۹۴۸:
هر کس حق آزدی عقیده و بیان دارد و حق مزبور شامل آن است که از داشتن عقاید خود بیم و اضطرابی نداشته باشد و در کسب اطلاعات و افکار و در اخذ و انتشار آن با تمام وسایل ممکن و بدون ملاحظات مرزی آزاد باشد.
میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی/ ۱۶ دسامبر ۱۹۶۶:
مادهء ۱۹: هر کس حق آزادی بیان دارد. این حق شامل آزادی تفحص و تحصیل و اشاعه اطلاعات و افکار از هر قبیل بدون توجه به سرحدات خواه شفاهاً یا به صورت نوشته یا چاپ یا به صورت هنری یا به هر وسیلهء دیگر به انتخاب خود می باشد.