صبر، عبارت است از ثَبات نفس و اطمینان آن و مضطرب نگشتن و مقاومت کردن در بلایا و مصایب، به گونهای که سینه انسان تنگ نشود و خاطرش پریشان نگردد. در فرهنگ اخلاقی، صبر عبارت است از وادار نمودن نفس به انجام آنچه که عقل و شرع اقتضا میکنند و باز داشتن از آنچه عقل و شرع نهی میکنند.
ضرورت صبر در نظام اخلاقی اسلام:
در تمام کتاب های آسمانی و گفتار همه پیامبران و اولیاء خدا و امامان (علیهالسّلام) با تاکید های فراوان به صبر و استقامت سفارش شده است به طوری که آن را اکسیر اعظم و کیمیای کلیدی مشکلات دانستهاند و ضد آن را موجب انحرافات و بدبختی های ویرانگر میدانند.
به قول مولانا: صد هزاران کیمیا حق آفرید •••• کیمیایی همچو صبر آدم ندید.
در سایه داشتن ویژگی صبر و پایداری است که انسان میتواند در عرصه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی، مادی و معنوی (صبر علاوه بر زندگی مادی، در زندگی معنوی وجود دارد اگر انسان در برابر نفس سرکش و هوا و هوسها و زرق و برق دنیا و جاذبههای گناه ایستادگی نکند و در راه شناخت خدا و اطاعت از فرمان او با مشکلات نجنگد، هرگز به جایی نمیرسد.) ، رشد و تکامل نموده و به اهداف خویش دسترسی پیدا نماید. (البته باید توجه داشت که این قانون استثنائاتی دارد، و در مواردی باید به عنوان دفاع از حق قفل صبر و سکوت را شکست.)امام علی (علیهالسّلام) میفرمایند: «الصبر الظفر؛ صبر مساوی با پیروزی است.»