تنظیم هورمونی:

حفظ و حیات بقای نسل جانوران در گرو فعالیت های گوناگون سلول ها و اندام های بدن آنها است. برای اینکه فعالیت های بدن جانوران در جهت مشخص و سودمندی انجام شود به نوعی نظم و هماهنگی نیاز دارد. در جانوران پیشرفته مانند انسان تنظیم این فعالیت ها بر عهده ی دستگاه عصبی و دستگاه هورمونی است. تنظیم هورمونی فعالیت های بدن به قدری اهمیت دارد که در اغلب موارد،با ترشح مواد هورمونی یک غده, به وسیله ی ترشح غددی دیگر تنظیم می شود و یا کنترل آن توسط عصب صورت می گیرد.

غدد بدن به دو دسته خارجی (برون ریز) و داخلی (درون ریز) تقسیم بندی می شوند. غدد برون ریز مواد ترشحی خود را از راه یک مجرای ویژه به بیرون از بدن (محیط خارجی) می ریزند مانند غدد مولد عرق اما غدد درون ریز مجموعه ای از سلول های تخصص یافته ترشحی است که شبکه ی مویرگی غنی دارد سلول های این غدد که با جداره نازک مویرگ ها در تماس نزدیک است مواد خود را به داخل خون می ریزد و در تمام بدن پخش می شود. در بدن بافت یا اندام هدف وجود دارد، که نسبت به هورمون ها حساسیت دارد یعنی دارای گیرنده هایی است که پیام هورمونی را دریافت می کند.

دستگاه درون ریز متنوع و پیچیده است. این دستگاه مواد خامی به نام هورمون ترشح می کند. هورمون یک کلمه یونانی است و به معنی «من برمی انگیزم» است. هورمون ها موادی شیمیایی هستند و ویژگی های خاصی دارند. از جمله آن که در پاسخ به یک محرک خاص ساخته و ترشح می شوند و اگر وارد جریان عمومی خون شوند پیام را در سرتاسر بدن حمل می کنند و آن را به تمام سلول ها می رسانند. هورمون به وسیله یک سلول یا گروهی از سلول ها به داخل مایعات داخلی بدن ترشح شده و اثر کنترلی روی سلول های دیگر بدن دارد.

هورمون ها به گیرنده های اختصاصی خود که روی سلول هدفشان قرار دارد متصل می شوند. اتصال هورمون به گیرنده موجب بروز پدیده های مختلف در داخل سلول می شود. گیرنده ها باید هورمون را از میان میلیون ها مولکول دیگر که در معرض آن قرار دارند تشخیص دهند. برخی هورمون ها اعمال موضعی (مربوط به محل خاصی در بدن) و برخی اعمال عمومی دارند.

اکنون دانسته شده است که:

• هر هورمون می تواند بر چندین سلول متفاوت اثر کند.
• هر سلول معین می تواند تحت تأثیر بیش از یک هورمون باشد.
• هورمون ها می توانند اثرات مختلفی را در یک سلول یا سلول های مختلف اعمال نمایند.
• هورمون ها چگونه در بدن منتقل می شوند؟

هورمون ها بعد از آزاد شدن می توانند به صورت آزاد و یا متصل به پروتئین های خاصی در گردش خون حمل شوند. هورمون های محلول در آب (مثل پپتیدها و هورمون اپی نفرین) در آب پلاسما حل شده و به وسیله خود پلاسما منتقل می گردند. ولی هورمون های استروئیدی و تیروئیدی و ویتامین D (ویتامین D نوعی هورمون است) در خون به طورعمده به پروتئین های موجود در پلاسما می چسبند و به وسیله آنها در خون گردش می کنند و تا زمانی که از پروتئین های پلاسما جدا نشده باشند غیرفعالند. (چون نمی توانند به آسانی از دیواره مویرگ ها انتشار پیدا کنند و به سلول های هدفشان دسترسی یابند) و می توان آنها را به عنوان ذخیره قلمداد کرد.

هورمون ها چقدر در خون عمر می کنند؟

نیمه عمر هورمون در خون به طور مستقیم با میزان اتصال به پروتئین ارتباط دارد. هورمون هایی که به پروتئین های پلاسما می چسبند با سرعت بسیار آهسته تری از خون پاک می شوند و ممکن است برای چندین ساعت یا حتی چندین روز در خون باقی بمانند. به عنوان مثال نیمه عمر هورمون های استروئیدی غدد فوق کلیه، در گردش خون از ۲۰ تا ۱۰۰ دقیقه است. در حالی که نیمه عمر هورمون های تیروئید که به پروتئین چسبیده اند ممکن است به درازای یک تا شش روز باشد. (نیمه عمر یک ماده شیمیایی مدت زمانی است که طول می کشد تا غلظت آن به نصف مقدار اولیه برسد).