از زمان برپایی آتش، آلودگی هوا با انسان بوده است ولی در دورانهای مختلف به جنبه های متفاوتی از آلودگی اهمیت داده شده است. در مقیاس کوچک آلودگیهای محلی که اثراتی از مزاحمتهای ساده تا بیماریهای خطرناک و دیرعلاج را باعث میشوند مورد توجه میباشند و در حد جهانی مسائلی مثل تخریب لایه اوزن، بارانهای اسیدی و گرمایش زمین مورد توجه و بحث است. منشاء آلودگیهای هوا در اوایل انقلاب صنعتی عمدتا صنایع و سوخت زغال سنگ بوده است و در قرن بیستم و بیست و یکم مسئولیت آلودگی هوا در شهرها با حمل و نقل درون شهری میباشد. سوختهای فسیلی در حمل و نقل صنعت از یک طرف و فرآیندهای صنعتی با مصرف مواد خام و محصولات تولیدی از طرف دیگر از عوامل عمده آلودگیهای دست ساز میباشند.
طبقه بندی آلاینده های هوا:
آلاینده های هوا را به چند طریق تقسیم کرده اند که از آن جمله میتوان به تقسیم از نظر منشاء آلودگی : – اوّلیه – ثانویه تقسیم از نظر اثرات فیزیولوژیکی نام برد.
از نظر منشاء:
آلاینده های اوّلیه: آنهایی هستند که به همان شکل و ترکیبی که از منبع تولید خارج شده اند در هوا وجود دارند. مثال: SO2 ، CO ، HC
آلاینده های ثانویه: معمولا از ترکیب آلاینده های اوّلیه تحت تاثیر اشعه خورشید تولید میشوند. مثال : اسماگ فوتوشیمیایی، اوزن و قسمت عمده NO2 .
از نظر اثرات فیزیولوژیکی ـ به ۵ گروه عمده تقسیم میشوند که عبارتند از:
- خفه کننده ها: شامل خفه کننده های ساده مانند CO2، متان و سایر گازهای خنثی که با رقیق کردن اکسیژن محیط (محیطهای بسته) باعث خفگی میشوند و خفه کننده های ترکیبی که به علت ترکیب با آنزیمها و ارگانهای بدن ایجاد خفگی میکنند مانند CO
- تحریک کننده ها: شامل تحریک کننده های مجاری فوقانی تنفسی (SO2) و مجاری تحتانی تنفسی (NO2) میشوند
- سموم سیستمیک: که با حمله به ارگانها باعث بیماری عضوی از بدن میگردند مثل ترکیبات جیوه، سرب، هیدروکربنهای آروماتیک
- ترکیبات مخدّر و بیهوش کننده: که روی اعصاب اثر میگذارند مثل هیدروکربنهای الیفاتیک کلره
- مواد سرطان زا : بنزاپیرن، بنزن، هیدروکربنهای آروماتیک چند هسته ای.