تاریخچه تخت جمشید:

تخت جمشید را می توان مشهورترین مجموعه از دوران باستان در ایران به شمار آورد که در سطح جهانی نیز کاملا شناخته شده است. احداث این مجموعه در دوره داریوش هخامنشی در حدود سالهای ۵۲۰ تا ۵۱۸ (پیش از میلاد : پ.م) شروع شد و در دوره پسر او , خشایار شاه هخامنشی نیز ادامه یافت. در دوره پادشاهان بعدی هخامنشی نیز فعالیت های در زمینه توسعه این مجموعه صورت گرفت. یکی از ویژگیهای این مجموعه این است که پیش و پس از آن، مجموعه ای با آن عظمت در تاریخ ایران ساخته نشده و هنوز هم منحصر به فرد است.

چگونگی سازه:

تخت جمشید در مرکز استان فارس، ۱۰ کیلومتری شمال مرودشت و در ۵۷ کیلومتری شیراز قرار دارد. ارتفاع از سطح دریا تخت جمشید ۱۷۷۰ متر می‌باشد. طرف شرقی این مجموعه کاخ‌ها بر روی کوه رحمت و سه طرف دیگر در درون جلگه مرودشت پیش رفته‌ است. تخت جمشید بر روی صفّه یا سکوی سنگی که ارتفاع آن بین ۸ تا ۱۸ متر بالاتر از سطح جلگه مردوشت است، واقع شده‌است.

ابعاد تخت جمشید ۴۵۵ متر (جبهه غربی)، ۳۰۰ متر (جبهه شمالی)، ۴۳۰ متر (جبهه شرقی)، ۳۹۰ متر (جبهه جنوبی) می‌باشد. همچنین طول تخت جمشید برابر با طول آکروپولیس در آتن است، اما عرض آن چهار تا پنج برابر آکروپولیس است. کتیبه بزرگ داریوش بزرگ بر دیوار جبهه جنوبی تخت جمشید، آشکارا گواهی می‌دهد که در این مکان هیچ بنایی از قبل وجود نداشته‌است. وسعت کامل کاخ‌های تخت جمشید ۱۲۵ هزار متر مربع است.

معماران و هنرمندان:

معماران، هنرمندان و متخصصان در ساخت تخت جمشید از ملل مختلف زیر نفوذ شاهان هخامنشیان مانند آشوریان، مصریان، اوراتوئیان، بابلیان، لودیان، ایونیان، هندوان، سکائیان و غیره تشکیل می‌شدند.

معماری حرفه‌ای:

در گذر زمان تعدادی از ستون‌های دروازه کاخ صد ستون در تخت جمشید حوادثی مثل زلزله را پشت سر گذاشته و سر پا مانده‌اند. آن‌ها در نگاه اول یکپارچه به نظر می‌رسند اما در حقیقت تکه‌تکه هستند و روی هم سوار شده‌اند. راز پایداری آن‌ها مقابل زمین لرزه در محل اتصال این تکه‌هاست، جایی که دو تکه ستون به وسیله سرب مذاب به هم متصل شده‌اند. این سرب علاوه بر محکم کردن اتصال دو تکه ستون، نقش مهمی برای مقاومت سازه در مقابل زمین لرزه داشته‌است. سرب فلز چکش خوار و نرمی است که هنگام بروز زمین لرزه از خودش واکنش نشان داده و خرد نمی‌شود، این همان نقشی است که در ساختمان‌های امروزی و مدرن بر عهده فنر لای ستون‌ها گذاشته می‌شود.

مصالح بکار رفته:

ابنیه تخت جمشید بر فراز سکویی احداث گردیده واجداد داریوش نیز عمارات خود را بر چنین سکوهایی ایجاد میکردند.سنگ در معماری هخامنشی جایگاه خاصی داشت. در تخت جمشید نیز بیشتر ستون ها، جرزها و درگاه ها از سنگ ساخته شده اند.برای چیدن دیوار، سنگهای بزرگ را تراشیده و دم دار میکردند آنگاه آنها را روی هم میچیدند. گاهی به جای ملاط از قیر طبیعی استفاده میکردند. اما در بیشتر موارد سنگ ها را میتراشیدند و بدون ملاط روی هم میچیدند و به وسیله بست آهنی به هم متصل میکردند.

در تخت جمشید از خشت و گل نیز زیاد استفاده شده است. در برخی تالارها و عمارات وسیع دیوارها از خشت و گل وقاب ورودیها و پنجره ها از سنگ تراشیده شده اند. روی دیواره های گلی را با گچ منقوش یا آجرهای لعابدار منقوش پوشانیده اند. دیوار دفاعی تخت جمشید هم از خشت و گل بوده است. پوشش تالارها از چوب سدر یا سرو و بر فراز ستونهای سنگی استوار بوده است. چوب تنها در پوشش کاربرد نداشته بلکه برخی از ستون ها نیز چوبی بوده که بر پایه ستون های سنگی استقرار می یافته است.

شواهدی در دست است که درها و برخی نقش های حجاری شده در تخت جمشید با ورقه طلا و فلزات گرانبها مزین بوده و دور از واقعیت نمی تواند باشد که در تخت جمشید هم مانند شوش از نقره و مس و عاج و لاجورد و عقیق در تزئینات و نماسازی استفاده شده است. رنگ نیز در تزیینات معماری تخت جمشید عنصر مهم و قابل توجهی بوده است و تیرهای چوبی سقف تزیین رنگی داشته اند. بسیاری از تاسیسات تخت جمشید را سازندگان آپادانای شوش ساخته اند و مصالحی را در آن بکار برده اند که در شوش مورد استفاده قرار گرفته است