غزنویان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان:

از اواخر قرن چهارم تا اوایل قرن هفتم هجری، سه سلسلۀ ترک تبار در ایران حکومت کردند.

غزنویان:

غزنویان دودمانی ترک تبار بودند که چون حکومت خود را از شهر غزنین (غزنه) آغاز کردند به این نام مشهور شدند.

ضعف سامانیان:

1. تصرف خراسان توسط محمود غزنوی که در آن زمان حاکم غزنه بود
2. به رسمیت شناخته شدن توسط خلیفۀ عباسی
3. گسترش قلمرو غزنویان تا ری در مرکز ایران

فردوسی سرودن شاهنامه را به دلیل علاقه شخصی و حتی سال‌ها قبل از آن که سلطان محمود به سلطنت برسد، آغاز کرد؛ اما چون در طی این کار، به تدریج ثروت و جوانی را از دست داد، به فکر افتاد که آن را به نام پادشاه بزرگی درآورد و با این تصور که سلطان محمود، قدر او را خواهد شناخت، شاهنامه را به نام او کرد و راه غزنین را در پیش گرفت. اما سلطان محمود قدر سخن فردوسی را ندانست و او را چنانکه شایسته اش بود، تشویق نکرد. علت اینکه شاهنامه مورد پسند سلطان محمود واقع نشد، درست معلوم نیست.

برخی گفته اند که به سبب بدگویی حسودان، فردوسی نزد سلطان محمود به بی دینی متهم شد. در حقیقت، ایمان فردوسی به شیعه ـ که سلطان محمود آن را قبول نداشت ـ هم به این موضوع اضافه شد و از این رو، سلطان به او بی اعتنایی کرد. سلطان محمود غزنوی چندین بار به هندوستان لشکرکشی کرد و به همین سبب در تاریخ شهرت یافت. به بهانۀ رواج اسلام، ولی در اصل به طمع ثروت هنگفت در این کشور تصرف مناطقی از هندوستان و تخریب معبد سومنات او اسیران زیادی را با خود به سرزمین های دیگر برد و ثروت ها و غنائم زیادی به دست آورد که بخشی را به خلیفۀ عباسی پیشکش کرد.

پرستشگاه سومنات بزرگترین بتخانه هندوستان در شهر سومنات بود. محمود غزنوی از آنجاکه می‌دانست بتخانه سومنات گنجینۀ زر و سیم و جواهرات است برای تملک آن لشگرکشی عظیمی به سومنات کرد و پس از سه روز نبرد، بتخانه را گشود و خود با گرزی که در دست داشت بت اعظم را که از سنگ بود و در حدود ۵ متر طول داشت درهم شکست. و برای اعلام این پیروزی به همگان پاره‌هایی از آن را به غزنه، بغداد و مکه فرستاد و خود در ۱۰ صفر ۴۱۷ ه. ق به پایتخت بازگشت. قیمت این اشیا را که بدست محمود غزنوی غارت شد در آن روزگار ۲۰ میلیون دینار نوشته‌اند. در جنگ سومنات بیش از ۹۰ هزار نفر از هندیان به قتل رسیدند.