مقدمه:

پیشرفت های ایرانیان در دانش، هنر و معماری، جلوه هایی از شکوه و عظمت تمدن کهن ایران است. زبان و خط اساس گسترش این دانش بوده است.

زبان پارسی (فارسی):

از هنگام استقرار اقوام آریایی در سرزمین ایران، زبان فارسی زبان گفتاری و نوشتاری مردم این سرزمین بوده است و نویسندگان و شاعران زیادی به این زبان نوشته و سروده اند. البته زبان فارسی در دوره های مختلف تاریخی تغییرات زیادی پیدا کرده است. زبان ایرانیان در دورهٔ هخامنشیان، « پارسی باستان » و در عصر اشکانیان و ساسانیان، «پارسی میانه » یا «پهلوی » بوده که با هم تفاوت هایی داشته اند. بعدها در دورهٔ اسلامی زبان «فارسی دری » رواج یافت. زبان رسمی امروز ما نیز فارسی دری است که با دو زبان قبلی شباهت هایی دارد.

خط:

پیش تر خواندید که قبل از مهاجرت آریایی ها، تمد نهای باستانی ایران همچون ایلام، صاحب خط بوده اند. در زمان هخامنشیان،ایرانیان « خطّ میخی » را از اقوام بین النهرین اقتباس کردند و تغییرات زیادی در آن به وجود آوردند. کتیبه های به جا مانده از دورهٔ هخامنشیان در بیستون و تخت جمشید به زبان پارسی باستان و با خطّ میخی نوشته شده است. در دور ههای اشکانیان و ساسانیان، خط پهلوی رایج بود. این خط از خط آرامی اقتباس شده بود.

دانش:

ایرانیان باستان در علوم و فنون مختلف پیشرفت های چشمگیری داشتند. ساختن بناهای عظیم و محکم، سدها، پل ها، ابزارها ووسایل مختلف زندگی که به دست ایرانیان ابداع شده، نشان می دهد آنها با علوم گوناگونی چون ریاضی، هندسه، زمین شناسی و … آشنابوده اند.ایرانیان باستان در علم نجوم پیشرفت کرده و با سنجش و تعیین زمان به خوبی آشنا بودند و چون برای فعّالیّت های کشاورزی که در فصول خاصی از سال انجام م یگرفت به تقویم نیاز داشتند، تقویم خورشیدی (شمسی) را به وجود آوردند و سال را به ۱۲ ماه ۳۰روزه تقسیم کردند.

این تقویم از کم نظیرترین تقوی مهای دنیا است. ایرانیان در پزشکی نیز پیشرفت کرده بودند و خواص درمانی گیاهان را می شناختند. در بخشی از کتاب اوستا از سه نوع پزشک جراح، پزشک معمولی و پزشک دعا که با دعای مقدس باطن افراد را درمان م یکند، نام برده شده است.در دورهٔ ساسانیان، شاپورساسانی در شهر جندی شاپور (خوزستان کنونی) مدرسه و بیمارستانی تأسیس نمود که قدیمی ترین مدرسهٔ پزشکی جهان به شمار می رود. او از دانشمندان و استادان برجستهٔ دیگر کشورهای آن روز نیز برای تدریس در این دانشگاه دعوت م یکرد. در این مدرسهٔ بزرگ علاوه برپزشکی، نجوم، ریاضیات، موسیقی، شیمی (کیمیاگری) و … تدریس می شد.