فرش ترکمن:
فرش آئینه ای زنده از فرهنگ ترکمنها در طول تاریخ و از جمله نشانه های فرهنگ و تمدن عمیق و تنومندی است که نه تنها در مقابل هجوم بیگانگان و اقوام مختلف داخلی و خارجی سخت و مقاومت کرده بلکه به گونه ای رفتار نموده، فرهنگ تحمیلی بیگانه را در خود حل کرده است و به آن سیمای ترکمنی بخشیده تا آنجا که تاریخ یاد می کند، ترکمن با فرش و فرش با ترکمن شهرت داشته است. فرش همچون درختی است که ریشه در ژرفای خاک صحرا و شاخه ای در بلندای کوههای البرز و سایه بر سر مردمی وارد می کند که قرنهاست از نسلی به نسل دیگر انتقال داده و به همراه خود حمل کرده و با آن زندگی می کنند و با آن انس و محبت دارند. فرش ترکمن با وجود گسترش صنایع ماشینی همچون فرش کاشان یا اصفهان که بستر دلپذیر انسانی را مورد هجوم و یورش قرار داده، جایگاه طولانی و خاص خود را در کانون خانواده حفظ کرده.
چرا که کیفیت استثنائی این کالای نفیس و لوکس موجب گذر آن از مرزهای تاریخ به زمان حال شده و به آینده نیز امتداد خواهد داشت. در این بررسی سعی می کنیم چالشهای فرش دستباف ترکمن را به تصویر بکشیم و جنبه های مختلف آن را از دیدگاه هنر مورد ارزیابی قرار دهیم؛ سپس راه حلهای رشد و توسعه آن پیشنهاد می دهیم بدان امید که مورد استفاده دست اندرکاران این هنر صنعت گهربار قرار گیرد. از موارد بسیار مهمی که همواره در شکل گیری هنر جوامع گوناگون نقش غیر قابل انکاری داشته فرهنگ است. یکی از معانی فرهنگ را می توان مجموعه باورها و سنت های مشترک جامعه دانست. بر این اساس هنگامی که صحبت از هنر به میان می آید نمی توان فرهنگ را نادیده گرفت. در واقع ابتدا باید بنیان های اصلی و خاستگاه های واقعی هنر را شناسایی کرد و شاید بتوان گفت فرهنگ مهم ترین آنهاست.
مهم ترین گلهای قالی ترکمن چنین است:
۱- فیلپی گول | Filpay gül | به معنی نقش کف ای فیل. نام گل بزرگی است |
۲- چمچه | čemče | به معنی چمچه یا چمچه. چمچه لغت فارسی است به معنی قاشق گود. |
۳- کجبه | kejebe | به معنی کجاوه و گرفته از تلفظ بسیار قدیم واژه یعنی کجابه |
۴- گولی گول | Gulli gül | به معنی نقش گل گلدار و آن نقش مایه یی است دارای گل های ریز |
۵- دغا | doqā | به معنی طلسم. در ترکی ریشه ندارد و همان دعاست. |
۶- سکیز کله | Sekiz kelle | به معنی هشت کله. ترجمه از فارسی است. |
۷- سکیز قاپی | Sekiz gāpi | به معنی هشت در. ترجمه ی نادرست هشت بر است. |
۸- چرخ پلک | Čarx palak | به معنی چرخ فلک. |
۹- آینا؛ آینا گل | āynā göl | به معنی نقش آینه. |
۱۰- آت ایاقی | āt ayāqi | پای اسب به تقلید از فیلپی گول |
گل:
یکی از نقش مایه ها که اکنون در قالی ترکمن دارای بیش از بیست شکل مختلف و به ویژه نوع خاصی در هر ایل، طایفه یا حتی تیره است، همان چیزی است که در میان همه ی ترک زبانان هم به گول (gül) معروف است و در میان عشایر و روستاییان فارسی زبان حوض نامیده می شود. گل ترکمنی همان ترنج ایرانی است و در نقشه ی قالی های ترکمنی تکرار می شود.
فهرست مطالب:
- چکیده
- مقدمه
- فصل اول:
- سوابق تاریخی
- ساختار
- طرحهای رایج
- رنگبندی
- رنگرزی
- فصل دوم:
- تاملی بر نقوش فرش ترکمن
- برخی مفاهیم در فرشهای ترکمن
- مصاحبه با برخی صاحبنظران و تجار
- چگونه در نقوش فرش ترکمن نوآوری کنیم
- نتیجه گیری
- فهرست منابع و مأخذ
- عکس ها