جزوه ی حقوق هوایی:

حقوق هوایی رشته‌ای از علم حقوق است که قوانین و قواعد مربوط به عبور و مرور هواپیما ها و بهره‌برداری از هوا و همچنین روابط حقوقی و تجاری ناشی از آن‌ها را بررسی می‌کند. قلمرو حقوق هوایی در بسیاری از موارد با حقوق دریایی تداخل پیدا می‌کند و مقرّرات مشابهی در این مورد وجود دارد. همچنین به دلیل ماهیت مسافرت‌های هوایی این رشته معمولاً بخشی از حقوق بین‌الملل به حساب آمده و حقوق بین‌الملل هوایی نیز نامیده می‌شود.

علاوه بر این قواعد و مقررات مربوط به فرودگاه‌ها و مقررات مربوط به حق پرواز و هدایت هواپیما نیز در قلمرو حقوق هوایی قرار می‌گیرد. سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری، سازمان بین‌ المللی هواپیمایی که به اختصار ایکائو نامیده می‌شود بر اساس کنوانسیون شیکاگو ایجاد شده و بسیاری از کشورهای دنیا به آن پیوسته‌اند. ایکائو برای یکسان‌سازی مقررات هوانوردی تلاش کرده و یک نهاد تخصصی سازمان ملل به حساب می‌آید. اولین مقررات ثبت شده در تاریخ در خصوص مسائل هوانوردی به زمان اختراع بالن و پرواز آن در آسمان مربوط می گردد.

پرواز بالن ابتدا در قرن هفدهم در آسمان اروپا مشاهده شد. در ابتدا بحث در خصوص مالکیت بالن و اجازه پرواز آن مطرح بود ولی در سالهای بعد که بحث پرواز بالن از فراز کشوری و فرود در کشور دیگر و یا سقوط آن روی اراضی مردم و مسئله پرداخت خسارت مطرح شد عملا نیاز به تدوین قوانین خاص پرواز مورد توجه قرار گرفت. در سال ۱۸۷۰ بیسمارک صدر اعظم آلمان بیان نمود که پرواز بالن بر فراز کشورها به مثابه شخص حقیقی می باشد که از مرزهای کشور عبور کرده و بدون مجوز در حکم دشمن تلقی می گردد.

در کنفرانس لاهه در سال ۱۸۹۹ پرتاب اشیاء خطرناک همچون گلوله توپ از بالن ممنوع گردید و بالن مانند شخص حقیقی بایستی تابعیت کشوری را که مالک آن بود را اخذ می نمود و بر اساس قوانین کشوری که بر فراز آن پرواز داشته است با آن برخورد میشد. از اوایل قرن بیستم که موضوع ساخت هواپیمای موتور دار که توسط انسان در آسمان قابل ه دایت باشد مورد توجه قرار گرفت و رفته رفته توسعه یافت بگونه ای که استفاده آن برای مقاصد خاصی همچون نقشه برداری هوایی و حمل بار و جابجایی انسان استفاده شد.

توسعه صنعت هواپیماسازی با وقوع جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۳ رونق گرفت. در سالهای جنگ از هواپیما جهت شناسایی مواضع دشمن و حمل محمولات پستی و سایر نیازهای ترابری نظامی از جمله بمباران هوایی استفاده میشد. البته با پابان جنگ جهانی از اهمیت هواپیما کاسته نشد بلکه از این وسیله حمل و نقل سریع جهت حمل بار و محموله های پستی و جابجایی مسافران استفاده شد. در پایان جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۹ کنفرانسی در پاریس جهت تنظیم حقوق هوایی و تشکیل کمیسیون بین المللی هوانوردی با حضور ۲۲ کشور تشکیل گردید که منجر به تهیه تعاریف مقبولی از هواپیما و حاکمیت کشورها شد.

در سال ۱۹۲۶ دولت اسپانیا که به کنفرانس پاریس نپیوسته بود با دعوت از کشورهای آمریکای لاتین و جنوبی و با حضور ۲۱ کشور معاهده هوانوردی بنام کنوانسیون ایبرو آمریکن را منعقد نمود. در سال بعد یعنی ۱۹۲۷ دولت آمریکا که عضو پیمان پاریس نبود در هاوانا با حضور کشورهای آمریکای شمالی و مرکزی معاهده پان آمرکین را منعقد نمود. در سال ۱۹۲۹ در ورشو شرکتهای حمل و نقل با حضور و تهیه مقررات یکسان مربوط به حمل و نقل هوایی که به امضا کشورهای عضو رسید پیمان ورشو را منعقد نمودند.

کنفرانس دیگری هم در سال ۱۹۳۵ قبل از جنگ جهانی دوم در بوینس آیرس آرژانتین جهت رفع مشکلات موجود در زمینه حمل و نقل هوایی تشکیل یافت. انقلاب صنعتی و استفاده کشورهای اروپایی و آمریکا از ادوات پیشرفته الکترونیکی و مکانیکی موجب افزایش توانایی هواپیما در پروازه ای با ارتفاع بالاتر و سرعت بیشتر و در شرایط بد جوی گردید. در واقع هواپیما سازی یک صنعت مترقی با ترکیب دیگر صنایع شد و انواع ه واپیماهای نظامی و غیر نظامی با کاربردهای گوناگون تولید شدند. جنگ جهانی دوم در سالهای ۱۹۴۱ لغایت ۱۹۴۴ میلادی با تولید انواع هواپیماهای سنگین قاره پیما و همینطور جت های مسافربری همراه بود.

پیشرفت صنعت هواپیما سازی و علوم هوانوردی و نیازها و مسائل حقوقی که در این خصوص ایجاد می گردد زمینه ساز وضع قوانین و مقرراتی گشت که ابتدا در قلمرو یک کشور وضع و سپس بطور منطقه ای بین کشورهای همسایه تحت عنوان معاهدات و پیمان های منطقه ای به امضای طرفین میرسد. اما پرواز بر فراز سایر کشورها نیازمند وضع قوانین و مقررات بین المللی بود که ابتدا بین چند کشور تفاهم نامه تهیه و سپس با قبول و امضای سایر کشورهای ذینفع جنبه بین المللی و با قابلیت اجرای جهانی می گردید.

مفهوم حقوق هوایی:

همانطور که توضیح داده شد تا قبل از اختراع هواپیما قانون خاصی برای هواپیما و پرواز مطرح نبود ولی آنچه بیان می شد مقررات داخلی و منطقه ای کشورهای دارنده بالن بود. در سال ۱۹۱۰ میلادی که استفاده از هواپیما بعنوان یک وسیله حمل و نقل هوایی مطرح و مورد استفاده قرار گرفته بود، یک حقوقدان فرانسوی به نام فوشی گزارشی تحت عنوان رژیم حقوقی هواپیما را در سه بخش یعنی (در زمان صلح، زمان جنگ و هواپیماهای تحت تصرف دشمن) تهیه و به انستیتوی حقوق بین الملل تقدیم نمود.

انستیتوی حقوق بین الملل در سال ۱۹۱۱ در مادرید اسپانیا طرح فوشی را در ۱۴ ماده تصویب نمود و در پاریس هم کمیته حقوق بین الملل هوایی در همان سال جهت تدوین مقررات مورد نیاز برای آزادی پرواز هواپیماهای خارجی برفراز سایر کشورها، تایید حق حاکمیت کشورها و وضعیت پرواز بر روی دریاهای آزاد تشکیل یافت.