سفال قرون ۳ و ۴ هجری:
قرن ۳ هجری شروع و تلاش های فرهنگی و اقتصادی در حیات جامعه است پس از دو قرن ساده زیستی و حذف تجمل گرایی و همگانی شدن امکانات جامعه، زمینه های رشد وتوسعه اندیشه های انسانی فراهم شده است به طوری که شکوفایی این فعالیت ها را در قرن ۴ هجری می توان دید. دانشمندان معلمان بویژه ایرانیان در این قرن حاصل تفکرات فلسفی یونیان را در قالب تجربیات علمی و عملی در زمینه شناخت علوم و فنون به جهان عرضه کردند وبا ترجمه کتابهای یونانی و سانسکریت و تدوین کتب عربی وفارسی زمینه پیشرفت و تسریع اندیشه های آن دوره را به سوی شکوفایی فراهم نموده.
سفالینه با پوشش گلی و نقوش سیاه روی زمینه سفید:
این دسته از ظروف که مهمترین مرکز ساخت آنرا می توان نیشابور دانست، با پوشش گلی پوشانده شده و سپس با نقوش سیاه رنگ یا قهوه ای تیره و لعاب شفاف مبدلی تزئین شده است. زمینه این ظروف کاملا شیری رنگ یا سفید است که در گوشه ای از لبه داخلی یا کف آن با کلمه یا جمله ای کوتاه تزئین شده است در اوایل قرن ۴ تزئینات دیگری شامل نقطه چین های مرتب نقش پرندگان گلهای مسبک به نوشته کوفی تزئین اضافه می شود.
از ویژگیهای کلی تزئینات این نوع ظروف عدم تراکم نقش وایجاد فضای خالی در زمینه است در ظروف بزرگتر که لازم بود نوشته کوفی طولانی باشد جملاتی نظیر دعای خیر، روایات، ضرب المثل، احادیث منسوب به حضرت محمد ص)، حضرت علی (ع) و کلام بزرگان اهل ادب برای تزئین بکار می رفته است.
سفالینه با لعاب گلی و نقوش رنگارنگ روی زمینه سفید؟
سفالهای رنگارنگ ونقوش رنگی روی لعاب گلی بویژه قرن ۴ هجری است که متعلق به دورانی است که کیمیاگران وتهیه کنندگان لعاب با رنگهای مختلف و اکسیدهای متنوع آشنا شده اند و به تبع علاقه به ترسیم نقوش در انسان، گلها، گیاهان و حیوانات از رنگهای ارغوانی تیره سیاه، قهوه ای، زرد و افرایی بصورت پوشش نازک روی زمینه ها و پوشش گلی استفاده کرده اند. از نقوش متداول این دوره می توان نقش اسب سوار به تقلید از ظروف فلزی ساسانی با تلفیقی از نقوش پرندگان مثل مرغ شاخوار و پرنده مسبک (نقطه نشان) و نقش مایه های اسلیمی و تکرار حروف خط کوفی نام برد که در داخل کاسه ها، بشقابها و پیمانه های کوچک آبخوری رسم شده است.
سفالینه لعاب گلی با لعابهای درخشان معروف به زرین فام اولیه:
این نوع سفال پس از آنکه با پوشش گلی پوشانیده می شد، بامجموعه ای از لعابهای ترکیبی رنگین زینت می یافت و پس از پخت درخشندگی خاص به حالت زرین فام یا خلایی داشت شکل این ظروف معمولا کانیه ونقوش آنها گل های تزئینی همراه با نوشته های کوفی بود. وجه تمایز این ظروف زرین فام با ظروف زرین فام قرن ۶ و ۷ در تکامل نقوش ونوع خط و تفکیک رنگ است در قرن ۶ و ۷ هجری به جای خط کوفی از خط نسخ و فارسی دری وپرترهای انسانی و رنگ طلایی یک دست استفاده می شود سفالینه زرین فام اولیه قرون سوم و چهارم بیشتر در نیشابور، جرجان، اصطخر و شوش بدست آمده.