طبق قانون، شرکت سهامی مشترک شرکتی است که سرمایه آن به سهام خرد تقسیم شده و مسؤولیت سهامداران آن به ارزش هر سهم محدود میباشد. شرکت سهامی مشترک میتواند هم بصورت شرکت سهامی عام و هم بصورت شرکت سهامی خاص باشد. تفاوت عمده در این دو نوع شرکت این است که شرکت عام میتواند سهام و وثیقههای وام خود را به عموم ارائه دهد درحالیکه شرکت خاص نمیتواند چنین خدماتی را ارائه دهد. برای تفاوتهای بیشتر میان شرکتهای خاص و عام به بخش ضمیمه الف رجوع نمایید.
اشکال دیگری از شرکتهای کاری (علاوه بر شرکت سهامی مشترک، قانون تجاری ایران موارد زیر را برای مؤسسات کاری در نظر گرفته است) :
- شرکت با مسؤلیت محدود
- شرکت تضامنی
- شرکت مختلط غیر سهامی
- شرکت مختلط سهامی
- شرکت نسبی
- شرکت تعاونی تولید و مصرف
از میان شرکت های عنوان شده، در شرکت با مسؤلیت محدود و شرکت سهامی مشترک میزان مسؤلیت محدود به ارزش سهام آنان میباشد. درصورت وجود شرکت سهامی مشترک، قانون برای سهامداران و شرکت با مسؤلیت نامحدود حمایتهای لازم را پیشبینی نموده است. تفاوت اصلی میان شرکت سهامی مشترک و شرکت با مسؤلیت محدود اینست که در شرکت با مسؤلیت محدود سرمایه به سهم تقسیم نمیگردد و شرکاء حق انتقال سود خود را بدون تایید اکثریت اعضاء که معرف ۴/۳ سرمایه شرکت باشند، نخواهند داشت.
- ویژگی های کلی: سهامداران شرکت سهامی مشترک در تملک سود و ضرر و توزیع دارائیها در تصفیه حساب آنها به نسبت میزان سهام مشارکت خواهند داشت. همانطور که در بالا عنوان گردید، مسؤولیت هریک از سهامداران محدود به ارزش هر واحد سهام بوده و درصورت عدم وجود تقلب و سایر اعمال غیرقانونی، نیازی به واگذاری مجدد مسؤلیت های شرکت به سهامداران نخواهد بود. شرکت دارای یک شخصیت حقوقی مستقل است و میتوان آنرا تحت عنوان خود یا تحت پیگرد قانونی قرار دهد. سهامداران دارای حقوق معمول سهامداران بوده که بطور کلی شامل حق شرکت در جلسات سهامداران، دریافت گزارش مالی، انتصاب و جایگزینی هیئت مدیره و حق رأی در تصمیمگیریهای اصلی در شرکت میباشند.
- تعداد سهامداران: قانون مقرر داشته است که حد نصاب تعداد سهامداران در یک شرکت سهامی مشترک سه نفر است.
- ملیت سهامداران: از لحاظ قانونی هیچگونه محدودیتی نسبت به ملیت اشخاصی که مایل به تشکیل شرکت سهامی مشترک میباشند وجود ندارد. لیکن از لحاظ سیاسی، دولت ایران از مشارکت سهامداران ایرانی در این گونه فعالیتها به جهت اهمیت آن برای پیشرفت برنامههای ملی تأکید مینماید.
- سهام: یک شرکت سهامی مشترک میتواند هم سهام معمولی و هم سهام ممتاز را بصورت سهم با نام یا سهم بینام صادر نماید. هرچند که قانون مزایای مربوط به سهام ممتاز را تعیین ننموده است ، اما چنین به نظر میرسد که انجام اولویتپذیری نسبت به سود سهام و توزیع سرمایه بهنگام تصفیه حساب و حق رأی مضاعف تحت قانون مورد پذیرش قرار خواهد گرفت. تفاوتهای اساسی میان سهام با نام و سهام بینام مربوط به نحوه انتقال و پرداخت مالیات است به بخش ۶/۲ رجوع نمایید.
- مدیریت: انتخاب مدیریت شرکت سهامی مشترک تحت مسؤولیت هیئت مدیره قرار خواهد گرفت که باید (که این هیئت) با اتخاذ اکثریت آراء سهامداران حداقل یکبار در هر دو سال انجام پذیرد.
- انحلال و تصفیه حساب: شرایط کلی اداره وضعیت انحلال و تصفیه حساب یک شرکت سهامی مشترک در قانون پیشبینی شده است و شرکتها مجاز شدهاند هرگونه شرایط خاص مورد نیاز را که مقایر با قانون نبوده باشد در مواد اساسنامه منظور نمایند. از آنجاکه مفاد قانون در این زمینه ماهیت کلی دارد توصیه میگردد، به هنگام تهیه پیشنویس اساسنامه مواد مربوط به انحلال و تصفیهحساب نیز لحاظ گردد.