تعریف جامعه شناسی و ماهیت آن:

نکته ای را که ابتدا باید خاطرنشان سازیم این است که تعریف واحدی از جامعه شناسی وجود ندارد و صاحب نظران مختلف آنرا به گونه های متفاوت تعریف کرده اند. این تعداد تعاریف ناشی از دو عامل اساسی است؛ یکی پیچیدگی، وسعت و دامنه موضوع جامعه شناسی یعنی رفتار انسان می باشد. علت دیگر این است که چون جامعه شناسی علم پویایی است بنابراین هر زمان نگرش های تازه ای در آن مطرح می شود و مباحث تازه ای بر مباحث پیشین افزوده می گردد. تنوع تعاریف این علم ناشی از تفاوت دیدگاه هاست.

تعاریف موجود در جامعه شناسی را می توان به ۵ گروه طبقه بندی کرد:

1. تعاریف کلی که جامعه شناسی را بعنوان علم جامعه معرفی می کند. ازجمله کسانی که ترقی بسیار کلی و عمومی از جامعه شناسی دارند، «اگوست کُنت» فرانسوی است. او جامعه شناسی را علم تجزیه و تحلیل مظاهر حیات اجتماعی میداند.
2. تعاریف سیستمی، ازجمله تعاریف سیستمی می توانیم به تعریف «امیل دورکیم» فرانسوی اشاره کنیم که جامعه شناسی را بعنوان علم به نهادهای اجتماعی معرفی کرده است.
3. تعاریف نظام محور که موضوع و محور جامعه شناسی را مطالعه نظام موجود در جامعه می دانند. از آن جمله می توانیم به جامعه شناس آمریکایی معاصر «پارسونز» اشاره کنیم. وی جامعه شناسی را رشته ای می داند که به مطالعه نظام اجتماعی می پردازد.
4. و … .

فرهنگ:

در جامعه شناسی و انسان شناسی از فرهنگ تعاریف متعددی عنوان گردیده است که ذکر همه آنها از حوصله کلاس خارج است. معروف ترین و جامع ترین تعریفی که از فرهنگ ارائه گردیده متعلق به ادوارد تایلر (Edward Tayler) می باشد. وی معتقد است فرهنگ مجموعه پیچیده ای است که دربرگیرنده دانستنی ها، اعتقادات، هنرها، اخلاقیات، قوانین، آداب و رسوم و هرگونه توانایی های دیگری بوسیله انسان بعنوان عنصر جامعه کسب شده است.

رالف لینتون (Ralf Linton) فرهنگ را ترکیبی از رفتار کسب شده می داند که میان افراد مشترک است و از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود. همچنین ادوارد ساپیر (Edward Sapier) فرهنگ عبارت است از نظامی از رفتارها که جامعه بر افراد تحمیل می کند و در عین حال نظامی ارتباطی است که جامعه بین افراد برقرار می کند. باتوجه به تعاریف فوق بطور کلی می توان فرهنگ را میراث اجتماعی انسان دانست که او را از سایر حیوانات متمایز می سازد.

این وجوه تمایز که منحصربه انسان است، مبتنی بر ۴ ویژگی به شرح زیر می باشد:

1. تفکر و یادگیری
2. تکلم
3. تکنولوژی
4. اجتماعی بودن

بعضی از صفات فوق را می توان در حد بسیار ضعیفی در حیوانات نیز مشاهده نمود که آنها را در حقیقتِ اعمال و حرکات غریزی باید تلقی نمود و نَـه ویژگی های فرهنگی مانند: غریزه مادی، لانه سازی و … .