جزوه درسی حقوق بین الملل خصوصی ۱ :
حقوق بین الملل خصوصی جزئی از حقوق خصوصی است اما به جهت اینکه به کشورهای دیگری هم ارتباط پیدا می کند لذا قید بین الملل نیز آورده شده است.
تعریف حقوق بین الملل خصوصی:
مجموعه قواعد و مقرراتی است که روابط خصوصی افراد را در سطح بین الملل تنظیم می کند.
برای اینکه موضوع مشمول حقوق خصوصی شود باید شرایطی داشته باشد:
موضوع از موضوعات حقوق خصوصی باشد. مثلا جرم کلاهبرداری مربوط به حقوق عمومی است حتی اگر یک ایرانی و یک خارجی باشد و همچنین اختلاف مالیاتی هرچند بین یک ایرانی و یک غیر ایرانی باشد، جزو ح ب خ نیست و از مسایل مربوط به حقوق عمومی می باشد. دومین ضابطه این است که موضوع جنبه ی بین المللی داشته باشد. یعنی موضوع صرفا مربوط به یک کشور نباشد . بطوریکه موضوع اگر از مرز یک کشور عبور کرد و با کشورهای دیگری ارتباط پیدا کرد جنبه ی بین المللی دارد و به عبارت دیگر هرگاه عامل مرز خودنمایی نماید.
- مثال ۱) زمانیکه یک ایرانی و فرانسوی باهم قرارداد می بندند عامل خارجی تابعیت فرانسوی شخص طرف قرارداد می باشد.
- مثال ۲) اگر دو ایرانی در فرانسه باهم ازدواج نمایند محل انعقاد عقد عامل خارجی است و زمانیکه دو ایرانی در ایران معامله نموده قرار بر این می شود که فرش را در ترکیه تحویل دهند محل اجرا عامل خارجی است.
حقوق بین الملل خصوصی مساوی است با تعارض قوانین البته از قرن ۱۹ به بعد برخی از حقوق دانان گفته اند که تعارض دادگاه ها باید در حقوق بین الملل خصوصی مطرح شود و عده ای براین باورند که وضع حقوقی بیگانگان هم باید بررسی شود و النهایه برخی نیز معتقدند که موضوع تابعیت باید مقدم بر همه ابنها بحث شود. اما موضوع بحث این ترم یعنی ح ب خ ۲ ( تعرض دادگاه ها و تعارض قوانین می باشد). در حقوق داخلی ما ق.م حل معما می کند اما اگر رابطه ی ما با کشور دیگری باشد و از مرز عبور نماید مجموعه مقررات بر آن حاکم می باشد که حقوق بین الملل خصوصی است. زمانی یک مسئله در حقوق بین الملل مطرح می شود که ← اولا موضوع از مسائل حقوق خصوصی باشد و ثانیا در آن عامل خارجی دخالت داشته باشد.
مسائل حقوق خصوصی عبارتند از:
- احوال شخصیه
- اموال
- اسناد
- قراردادها
- وقایع حقوقی
عوامل خارجی نیز عبارتند از:
- محل اجرا
- محل انعقاد عقد
- تبوعین دولت های دیگر که خارجی باشند.
مثال ۱) یک ایرانی با یک آلمانی قراردادی در فرانسه منعقد می نماید در این فرض موضوع از مسائل ح ب خ می باشدو از طرف دیگر هم دو عامل خارجی در آن دخالت دارند .حال در اجرای این قرارداد اختلاف پیش آید ( مثل: معیوب بودن کالا یا کم بودن ثمن و……) قاضی باید به سوال پاسخ دهد:
سوال اول اینکه ← از دادگاه های ایران، آلمان، فرانسه کدام یک صالح است؟
چون موضوع به سه کشور مربوط است و هر سه کشور ذینفع می باشد و این تعارض دادگاه ها می باشد.
سوال دوم ← کدام قانون صالح می باشد؟
مثال ۲) زن و مرد فرانسوی مقیم ایران می خواهند در ایران طلاق بگیرند ← اولا این موضوع از مسائل حقوق خصوصی بوده و عامل خارجی هم دخالت دارد. حال سوال مطرح می شود:
- سوال اول اینکه ← کدام دادگاه صالح است؟
- سوال دوم اینکه ← کدام قانون صالح می باشد؟
- چرا که موردی را که زن ادعا می نماید در ایران از موجبات طلاق نباشد ولی در فرانسه از موجبات طلاق باشد.
- مثل: شب دیر آمدن همسر به منزل در فرانسه از موجبات طلاق است ولی در ایران نمی باشد.
عوامل پیدایش تعارض قوانین:
- عوامل توسعه روابط و مبادلات بین المللی (عامل تجاری)
- عامل اغماض قانون گذار ملی و امکان اجرای قانون ملی (شرط اساسی)
- عامل وجود تفاوت بین قوانین داخلی کشورها ( شرط قانون گذاری متفاوت کشورها)
مفهوم تعارض قوانین زمانی مطرح می شود که ← یک موضوع حقوق خصوصی بواسطه دخالت عامل خارجی به دو یا چند کشور ارتباط پیدا کند.و نتیجه ناشی از اعمال قانون یک کشور متفاوت باشد.باید توجه داشته باشیم که در مورد حقوق عمومی هیچ وقت تعارض قوانین رخ نمی دهد و همچنین در خصوص مسایل جزایی نیز تعارض قوانین وجود ندارد.
مثال۱) زمانی که یک زن ایرانی با یک مرد فرانسوی بخواهند ازدواج نمایند ← موضوع از مسایل حقوق خصوصی بوده و عامل خارجی هم مرد است که دخالت دارد .
حال یک ایرانی در ایران دعوایی علیه یک فرد فرانسوی مبنی بر خیانت در امانت می نماید ← موضوع از مسایل حقوق خصوصی نبوده و تعارض قوانین مطرح نمی شود چون جنبه ی داخلی دارد.