عید نوروز:

نوروز در افسانه‌ها:

بیشتر روایات اسطوره‌ای ـ افسانه‌ای ایران، دوره پیشدادی را زمان پیدایی نوروز و جمشید، چهارمین پادشاه پیشدادی را بنیان گذار نوروز به شمار آورده‌اند. پیوند نوروز با جمشید، از سویی به کهن سال بودن نوروز، و از سوی دیگر به محبوبیت جمشید، اشاره دارد.

پیشینه‌ی تاریخی نوروز:

از پیشینه و خاستگاه تاریخی نوروز و آئین‌های آن، آگاهی دقیقی در دست نیست. بی تردید نوروز و جشن‌های نوروزی، آئینی کهنسال مربوط به پدیده نوگشتگی سال و دگرگونی طبیعت از حالتی به حالت دیگر در میان اقوام مختلف جهان و بومیان ایران، پیش از آمدن آریایی‌ها به این سرزمین بوده است. در اوستا کتاب دینی زرتشتیان به نوروز و آئین‌های نوروزی اشاره‌ای نشده است. ولی در نوشته‌های پهلوی و مانوی از نوروز جشن اول سال نو بسیار سخن رفته است. در کتاب دینکود که دانشنامه دین مزدیسنی و به زبـان پهلوی و نوشته‌ای از سده سوم هجری است از نوروز به عنوان جشن‌های کهن ایران یاد شده است.

نوروز در دوره هخامنشی:

شروع نوروز و برپایی آئین نورزی نزد هخامنشیان به سبب کاربرد گاه شمارهای چند گانه مورد اختلاف است. برخی از محققان نوروز را در آغاز پادشاهی داریوش در اول تابستان و بعضی در اواخر پادشاهی او در اول بهار دانسته‌اند. سنگ نگاره‌های تخت جمشید که نمایندگان اقوام و ملل سرزمینهای مختلف را در حال حمل هدایا نشان می‌دهد نمایانگر برگزاری چنین آئینی در جشن نورزی در دوره هخامنشی است.

نوروز در دوره اشکانی و ساسانی:

در زمان اشکانیان و ساسانیان نوروز را بنا به سنت‌های فرهنگی رایج در آغاز سال نو جشن می‌گرفتند. در دوره ساسانی نوروز را در چند (شش تا سی) روز جشن می‌گرفتند و نوروز را به «نوروز عامه» و «نوروز خاصه» تقسیم می‌کردند. نوروز عامه یا نوروز کوچک پنج روز بود که از اول فروردین شروع می شد و نوروز خاصه از شش فروردین یا خرداد «روز» بود که آن را جشن بزرگ نیز می‌نامیدند. شاه، نوروز بزرگ را برای خود و رازداران و همدمان خویش ویژگی می داد و در این روز با آنان به رامشگری و سرخوشی می پرداخت.

نوروز در دوره اسلامی:

با ورود اسلام به ایران، حکومتهای محلی در دوره عباسیان و پس از عباسیان به ویژه سامانیان در خراسان بزرگ و آل بویه در ایران جنوبی و عراق، برای زنده و پویا نگه داشتن نوروز و آئین های نوروزی نقش بسیار مهمی داشتند. در دوره سلجوقیان به گردش ماه ها در سال پایان داده شد و نوروز به طور ثابت در اول بهار نجومی یعنی نخستین روز ماه فروردین قرار گرفت.  در دوره صفوی جشن و آئین های نوروزی با برخی از آئین ها و آداب اسلامی درآمیخت و رنگ تازه و مفهوم دینی گرفت.

علامه محمد باقر مجلسی به نقل از امام موسی بن جعفر(ع) آورده است:

خداوند در نوروز آفتاب را برتاباند و بادها را فرمان داد تا بوزند و ابرها راگفت که ببارند تا گل و گیاه روی زمین برویند. در این روز ابراهیم(س) بتها را شکست و پیامبر(ص) علی(ع) را در غدیر خم به جانشینی خود و به عنوان خلیفه مسلمانان برگزید و به امتش معرفی کرد.