مهمان نوازی رابطه‌ای میان میزبان و مهمان است و به عملکرد میزبان در قبال مهمان تفسیر می‌شود. مهمان‌نوازی در فرهنگ فارسی به تلاش میزبان برای تأمین راحت مهمان اطلاق می‌گردد. مهمان نوازی از نظر لغوی به معنای ابراز لطف عملی، تفقد و پذیرایی از مهمان است یکی از رسوم زیبای فرهنگ ما مهمانی دادن و میهمان شدن است در خیلی از کشورهای دنیا سردی، رفتار خشک و بی‌روح و زندگی ماشینی را می‌توان به وضوح دید ولی در ایران در دورترین روستاها خونگرمی و مهمان نوازی مردمان زبانزد همگان است هانری المانی در رابطه با فرهنگ مهمان نوازی ایرانیان می‌نویسد: ایرانیان بر این باورند که اگر بر مهمان بیش از ارزش وی ارج ننهی گویی به او توهین کرده‌ای. حس همدلی و انسان دوستی و مهرورزی از بارزترین ویژگی‌های این فرهنگ کهن است. مهمان نوازی در فرهنگ اسلام پذیرایی از مهمان باعث ایجاد انس و آشنایی بیشتر، شرکت دادن دیگران در ثروت خود، احترام و بزرگداشت مردم و گذشت مالی است و اقوامی که بهره بیشتری از این سجیه اخلاقی دارند همواره به آن مباهات و افتخار می‌کنند.
رزق ما با پای مهمان می‌رسد از خوان غیب / میزبان ما است هر کس می‌شود مهمان ما (صائب تبریزی)
این خصلت پسندیده با ظهور دین اسلام در بین جوامع و پذیرش آن از طرف مردم بیش از پیش در جامعه اسلامی ثبت و جاودانه شد. امروزه متأسفانه این سنت انسانی حتی در جوامع اسلامی محدود شده و یا تقریباً برچیده شده است. مردم مهمانداری را فقط محدود به دعوتی‌های رسمی آشنایان و اطرافیان خویش نموده و تمایل چندانی برای پذیرایی از مسافر و غریبه بی‌پناه از خود نشان نمی‌دهند شاید دلایل این امر جو مادیگرایی حاکم بر جامعه، زندگی شهرنشینی و ضعف هنجارهای اخلاقی در میان مردم باشد.
وظایف میزبان:
- آماده کردن غذای مورد علاقه
- غذا را هر چه زودتر برای مهمان آماده کند
- باید از مهمان پرسید غذا خورده است یا نه
- غذا خوردن با مهمان
- طعنه نزدن به مهمان
- آمادگی دایم برای پذیرایی از مهمان
- درباره مطلبی که مهمان دوست دارد صحبت کند
- قبل از مهمان نخوابد
- در حضور آنها از کمبودها و مشکلات زندگی ننالد
- چنانچه صحبت‌های مهمان باب میلش نبود خود را ناراحت نشان ندهد
- در حضور او به خانواده خود خشم نگیرد
- به هر حال میزبان تا جایی که می‌تواند مهمان خود را گرامی بدارد و از حضور او اظهار مسرت و خوشحالی نماید.
وظایف مهمان:
- اطلاع دادن به میزبان
- در وقت معین و مقرر حاضر شود
- هر جا صاحب خانه اشاره کرد بنشیند
- پرهیز از تجسس در مهمانی
- تقاضای دشوار از میزبان نکند
- به نوع غذا اهمیت ندهد