بازار ارز:

تعریف: بازار ارز به بازاری گفته می شود که معاملات آن برای تاثیرگذاری بر انتقال پول یک کشور به کشور دیگرانجام می گیرد. این بازار محل مشخص ندارد و بازاری است بین المللی که معاملات آن از طریق وسایل ارتباطی راه دور مثل تلفن و تلتکس صورت می پذیرد. در اصل، نیاز به تسویه حساب با طرف های تجاری خارجی بود که برات خارجی را به عنوان غافل کارسازی حساب ها روج داد و موجب شد تا همه بانک ها و دیگر مؤسسات بین المللی آن را بپذیرند.

در ابتدا معاملات روی برات ها از طریق تنزیل آنها انجام می شد و چنین بود که بازار ارز پدید آمد و میزان این برات عامل تشخیص فعالیت های بین المللی شد در دوران کنونی این بازار گسترش فراوان یافته است و تحت تسلط‌سازمانهای مالی قرار دارد که از راه خرید و فروش ارز منافع حاصل از تفاوت‌میان نرخ ارز و نرخ بهره‌در‌مراکز‌مالی‌مختلف‌را‌به‌خود اختصاص می دهند.

بازار ارز در ایران:

در ایران در پی ازدیاد سریع درآمد ارزی ناشی از افزایش قیمت نفت در سال ۱۹۷۳، بانک مرکزی ایران در دیماه سال ۱۳۵۳، اقدام به تاسیس یک بازار ارز غیر بازرگانی کرد تا از این راه محدودیت های ارزی موجود برسر راه ایجاد یک بازار بین المللی پول و سرمایه در کشور را از میان بردارد. در ابتدا منبع تغذیه کننده این بازار ارزهای حاصل از صدور کالاهای غیر نفتی بود، اما چون این منبع جوابگوی تقاضا برای ارز نبود، اما بانک مرکزی سیاست فروش ارز به بانک ها برای مصارف غیر بازرگانی را در پیش گرفت.

با توجه به تلاطم و بی ثباتی اقتصادی و سیاسی در اواخر برنامه عمرانی پنجم، بازار مذبور عملاً به صورت مجرای اصلی خروج ارز ایران درآمد، به طوری که که در خلال عمر حدوداً پنج ساله بازار، بخش اعظم هفت میلیارد دلار فروخته شد، به آن از کشور خارج شد. این مجرای اصلی فرار سرمایه سرانجام در آبان سال ۱۳۵۷ بسته شد.

انواع ارز:

ارز اعلام نشده، ارز اکو، ارز بازرگانی، ارزبازی، ارز پشتوانه، ارز دولتی، ارز ذخیره ای، ارز صادراتی، ارز عمده، ارز غیررسمی، ارز قبل از صادرات، ارز گران، ارز غیر بازرگانی. در اینجا به تعریف چند نوع از انواع ارز می پردازیم:

ارز اکو:

منظور از ارز اکو دلار آمریکاست که به عنوان واحد پول محاسباتی در نگهداری حساب معاملات تهاتری بین اعضای اکو مورد استفاده قرار می گیرد.

ارز بازرگانی:

به ارزی گفته می شود که از منابع تجاری عاید شود یا به مصارف تجاری برسد. ارز بازرگانی همه درآمدها و مصارف در زمینه صادرات و واردات کالاها دربر می گیرد. مبادلات ارز بازرگانی معمولاً با اعتبار اسنادی، برات خارجی، برات اسنادی و غیره انجام می شود.

ارز پشتوانه:

ارزی‌که به‌عنوان پشتوانه‌اسکناس یا‌مسکوت منتشر شده در حساب پشتوانه بانک مرکزی کشور نگهداری می شود‌ را‌ در‌ اصطلاح ارز پشتوانه می نامد در‌ ایران،‌ طبق قانون‌ از سال ‌۱۳۲۱ ارز در‌کنار طلا و نقره و جواهرات سلطنتی، جزء اقلام پشتوانه ریال قرار گرفت.