وَبا، مرگامرگی یا کالِرا (Cholera) یک عفونت در روده باریک است که از طریق آب توسط باکتری ویبریو کلرا ایجاد می‌شود. این باکتری با نوشیدن آب آلوده یا خوردن ماهی نپخته یا خوردن صدف‌ها وارد بدن می‌شود. بیشترین راه انتقال وبا، سبزی‌های آلوده است. سبزی‌هایی که در هنگام کاشته شدن با کود انسانی تغذیه می‌شوند دارای بیشترین آلودگی هستند. وبا در طول تاریخ هفت بار همه‌گیری جهان‌گسترش داشته است. در قرن نوزدهم چندین بار در اروپا همه‌گیر شد، اما امروزه وبا بیشتر در کشورهای جهان سوم به علت وضعیت ناسالم و آلودگی برخی آب‌های آشامیدنی دیده می‌شود. این باکتری در میوه‌ها، سبزیجات خام، آب‌های ساکن (راکد)، محصولات دریایی وغذاهای آلوده وجود دارد. در دورهٔ این بیماری از مصرف لبنیات غیر پاستوریزه باید خودداری کرد.
شناسایی باکتری وبا:
- روبرت کخ، دانشمند آلمانی، کاشف بیماری وبا است. بیماری وبا نخستین بار به شکل علمی توسط پزشک پرتغالی، گارسیا ده اورتا (Garcia de Orta) در هندوستان در سال ۱۵۶۳ توصیف شد.
- جان اسنو پزشک مخصوص ملکه انگلستان، ارتباط میان وبا و آشامیدن آب را در سال ۱۸۵۴ کشف کرد.
- روبرت کخ، پزشک آلمانی، برای اولین بار در سال ۱۸۸۳ باکتری وبا را جداسازی و شناسایی کرد. این باکتری، سی سال پیش از آن، به‌دست کالبدشناس ایتالیایی، فیلیپو پاچینی (Filippo Pacini)، جدا و شناسایی شده بود، ولی نتایج کارهای او ناشناخته بود. جان اسنو و روبرت کخ نتیجهٔ آزمایش‌های پیشین پاچینی را نمی‌دانستند و برای این کشف سرشناس شدند.
نشانه‌های بیماری:
آغاز ناگهانی اسهال رقیق شدید و بدون درد و تب از نشانه‌های بیماری وبا است. اسهال وبایی به اسهال آب برنجی معروف است و فرد بیمار گاه روزانه بیش از ۳۰لیتر آب دفع می‌کند که این مقدار دفع آب باعث اسیدوز و نهایتاً می‌تواند منجر به مرگ فرد شود. کمتر از ۵٪ بیماران وبایی تب دارند. گاهی در آغاز بیماری استفراغ دیده می‌شود. بیمار احساس تشنگی دارد و بی‌قرار است از درد پشت ساق پا شاکی است، زبان خشک، چشم‌ها گودرفته، نبض ناتوان است.
- تشنگی زیاد
- استفراغ بدون حالت تهوع
- اسهال آبکی و پرفشار و بدون دل‌درد که بیمار نتواند آن را کنترل کند.
- گرفتن ماهیچه‌های پشت ساق پا
- کم شدن ادرار
- ادرار با رنگ زرد
البته باید توجه داشته باشید که هر کدام از این موارد بالا به تنهایی نشان‌گر وبا نیستند یک فرد ممکن است همه نشانه‌های بالا را نداشته باشد. مدت زمان بروز بیماری از ۲ تا ۵ روز متغیر است.
پیشگیری:
اگرچه بیماری وبا می‌تواند مرگ‌آور باشد، اما می‌توان به آسانی از آن پیشگیری کرد. در ایالات متحده آمریکا و اروپای غربی به علت استفاده از سیستم‌های آب و دفع بسیار پیشرفته، مرگامرگی تهدید مهمی نمی‌باشد.
درمان:
نخستین مرحله درمان، نوشاندن آب و الکترولیت‌ها به بیمار است. گام بعدی، دادن آنتی‌بیوتیک است که هم کمک به کاهش حجم مدفوع می‌کند و هم مدت بیماری را کوتاه می‌کند و همچنین سیکل انتقال را کوتاه و قطع می‌کند. برای نوشاندن آب و الکترولیت توجه به شدت اسهال و وضع کم‌آبی بیمار لازم است. در اسهال‌های خفیف و دهیدراتاسیونخفیف (زیر ۵٪) دادن آب و الکترولیت خوراکی (ORS) کافی است اگر موجود نبود یا بیمار تحمل نکرد می‌توان از لعاب برنج (۵۰ گرم در لیتر)، نوشابه با نمک و… استفاده کرد. در بیماران با دهیدراسیون شدید (که بیش از ۱۰٪ آب از دست داده‌اند؛ درای چشم‌های کاملاً گود رفته، خواب آلوده، فشار خون و نبض ضعیف) و همچنین در بیمارانی که استفراغ دارند یا در بیمارانی که در اغما هستند و همچنین بیماران دارای فلج روده باید سرم تزریق شود. آنتی‌بیوتیک تتراسایکلین و داکسی سیکلین نقش مهمی در کاهش مدت و شدت بیماری مرگامرگی دارند. سایر آنتی‌بیوتیک‌هایی که بهره‌گیری می‌شوند دربرگیرنده سیپروفلوکساسین و آزیترومایسین می‌باشند. برای کودکان و زنان باردارسیفیکسیم، آمپی سیلین، آزیترومایسین و اریترومایسین مناسب است.
واکسن وبا:
واکسن‌های ساخته شده از باکتری کشته شده در زیر پوست مصونیتی کوتاه مدت ایجاد می‌کند. واکسن خوراکی با میکروب کشته شده دارای انواع مختلف است و حدوداً در ۵۰٪ موارد مؤثر است و مدت دوام واکسن حدود ۳ سال است نوع دیگر واکسن با میکروب زنده ضعیف شده‌است که در دست بررسی می‌باشد. به‌طور معمول یا به‌طورکلی واکسن به عنوان پیشگیری وبا توصیه نمی‌شود و رعایت نکات بهداشتی برای جلوگیری وبا کافی است.