مروری بر ریشههای مسئلهی فلسطین:
نوشته‌ی حاضر کوششی است برای بررسی اجمالی ریشههای مسئلهی فلسطین. مهم‌ترین هدف این بررسی، معرفی ریشههای اختلاف با نگاهی به سیر رویداد‌های قرن گذشته است. اگر نسبت به پیوندهایمان با سرزمین مادری بی‌تفاوت نباشیم و به سرنوشت و مسیر حرکت آن حساس باشیم، نمی‌توانیم وقایع کلان کشورهای اطراف ایران را نادیده بگیریم، چرا که بعضی از این جریانات تاثیر مستقیمی بر سرنوشت دیگر اهالی منطقه دارد. بدیهی‌ترین این تاثیرات کم یا زیاد شدن ثبات منطقه و تاثیرات به‌سزای اقتصادی آن است.
بحث عدالت و جایگاه ما به‌عنوان یک انسان عدالت‌مدار هم که جای خود دارد. یکی از مهم‌ترین این مسائل منطقه‌ای، بی‌تردید مناقشات اعراب و اسراییل است. شاید اکثریت خوانندگان این نوشته تا‌به‌حال بارها مجبور به موضع‌گیری در مورد این مناقشه شده‌اند و همین گزاره من را از بیان اهمیت این موضوع بی‌نیاز کند. نگارنده بر این عقیده است که علی‌رغم حجم عمده‌ی این موضع‌گیری‌ها، سطح عمومی درک ما از تاریخ شکل‌گیری مشکل فلسطین مطلوب نیست و نوشته‌ی حاضر تلاش دارد تصویری مقدماتی از موضوع به دست دهد.
جنبش جهانی صهیونیسم:
یهودستیزی در جوامع اروپایی از دوران‌های بسیار دور رواج داشته و بعضا ریشه‌ی آن را در باورهای مذهبی مسیحیت می‌توان جستجو کرد. به‌هرحال برای مطالعه‌ی ما شاید بیان مثال‌هایی از اواخر قرن نوزدهم میلادی مناسب باشد. تئودور هرتسل (Theodor Herzel) را می‌توان پدر جنبش صهیونیسم دانست و به‌زودی نقش بزرگ او را در این حرکت بررسی می‌کنیم. یکی از وقایع تکان‌دهنده برای هرتسل، محاکمه‌ی یک افسر یهودی‌تبار ارتش فرانسه به نام آلفرد دریفوس (Alfred Dreyfus) در سال ۱۸۹۴ است. هرتسل در آن سال‌ها یک روزنامه‌نگار اطریشی ـ مجاری بود که وقایع محاکمه‌ی دریفوس را دنبال می‌کرد.
اگرچه شاید خود شخصیت دریفوس چندان جالب توجه هرتسل نبود ولی برخورد جمعیت ناظر بر مجازات دریفوس به جرم جاسوسی و فریاد‌های «مرگ و بازهم مرگ بر یهود» برای هرتسل تکان‌دهنده بود. هرچند به دلیل استفاده‌ای که از ماجرای دریفوس در مظلوم نمایی یهود در اروپا شد، بعضی هدایت جریان دریفوس را در برنامه‌های صهیونیستی دانسته‌اند ولی شدت و تعدد موارد یهودستیزی در اروپا بسیار بیشتر از آن است که بتوان منکر کل قضیه شد. در ۱۸۱۹ و ۱۸۳۰ دو بار شورش‌هایی بر ضد یهودیان شکل می‌گیرد که لااقل در یک مورد انگیزه‌ی غیرعقیدتی و به واسطه‌ی سوءظن به بانک‌داران، رباخواران، و سرمایه‌گزاران یهود انجام می‌شود.
توافق سایکس ـ پیکو:
در جریان جنگ اول و پیش از پایان آن، دول برتر در جنگ مذاکراتی را برای چگونگی تقسیم منافع پس از پیروزی در جنگ آغاز می‌کنند. به‌خصوص مذاکرات محرمانه‌ی فرانسه و بریتانیا منجر به توافق سایکس ـ پیکو (Sykes-Picot) می‌شود که در آن سرزمین‌های خاورمیانه‌ای امپراطوری عثمانی بین دو دولت تقسیم شده و بعداً اصطلاحاً تحت قیمومیت این دو دولت قرار می‌گیرند. این قرارداد متعاقباً گسترش پیدا می‌کند تا منافعی را برای روسیه و ایتالیا نیز درنظر بگیرد. روسیه به‌واسطه‌ی انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ از جنگ کناره‌گیری می‌کند و متعاقباً لنین دست به افشای محتوای این قرارداد می‌زند. افشای قرارداد از آن‌جا که تاحدودی با وعده‌های مک‌ماهون به‌عنوان نماینده‌ی بریتانیا به اعراب در تناقض است.
منشا سوءظن اعراب می‌شود به‌طوری‌که آثار این سوءظن برای یک دوره‌ی طولانی بر وعده‌های بریتانیا سایه می‌افکند. با این وصف همان طور که قبلا اشاره شد، آخرین نامه‌ی مک‌ماهون به حسین به اندازه‌ی کافی مبهم است و جا برای تفسیر‌های گوناگون دارد. در توافق سایکس ـ پیکو، بخشی از سوریه و لبنان به فرانسه و منطقه‌ی بین‌النهرین تحت کنترل مستقیم بریتانیا قرار می‌گیرد. به‌علاوه دو منطقه‌ی تحت نفوذ هم تعریف می‌شود ولی اداره‌ی بیت‌المقدس و سرزمین‌های اطراف آن به شکل بین‌المللی در نظر گرفته می‌شود. برای مشاهده‌ی جزییات این تقسیم‌بندی می‌توانید به نقشه‌های وبگاه پایین مراجعه کنید:
- http://www.firstworldwar.com/source/graphics/sykespicot.jpg
- http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/History/sykesmap1.html
فهرست مطالب:
- مقدمه
- جنبش جهانی صهیونیسم
- جنگ اول و وعده‌ی استقلال اعراب
- توافق سایکس ـ پیکو
- اعلامیه‌ی بلفور
- پایان جنگ اول و طرح قیمومیت
- کمیسیون کینگ-کرین
- مساله‌ی مهاجرت یهودیان و تنش‌های دهه‌ی ۱۹۳۰
- نگرشی به ترکیب جمعیتی فلسطین در نیمه‌ی اول قرن بیستم
- جنگ دوم و تاثیر آن بر خاورمیانه
- سنگین شدن وزنه‌ی اعراب در سیاست خارجی بریتانیا
- یهود ستیزی در اروپا
- پایان جنگ دوم و تشدید تشنج در فلسطین
- حملات تروریستی یهود علیه نیروهای بریتانیا
- صهیونیسم و ایالات متحده
- پایان قیمومیت بریتانیا و اعلام وجود اسراییل
- اولین جنگ اعراب و اسراییل ۱۹۴۸ ـ ۱۹۴۹
- برتری اسراییل و آتش‌بس
- احساس تحقیر اعراب و طوفان ملی‌گرایی عربی
- انقلاب مصر و ظهور جمال عبدالناصر
- سرایت ملی‌گرایی عربی به دیگر کشورهای عربی
- ملی کردن آب‌راه سوئز و جنگ ۱۹۵۶
- جنگ شش‌روزه
- تضاد دولت‌های عربی
- وعده‌ی نابودی اسراییل در شعارهای انقلابی و وقوع جنگ
- تفاوت سرزمین‌های اشغال‌شده در ۱۹۶۷
- جنگ رمضان (یوم کیپور)
- سلاح نفت
- وقایع دیگر
- سخن آخر
- منابع