پیشینۀ پژوهش در تاریخ ایرانِ باستان:
- الف) آگاهی تاریخی آمیخته با افسانه
- ب) آگاهی تاریخی متکی به پژوهش و کاو شهای جدید
الف) آگاهی تاریخی آمیخته با افسانه:
- تا حدود دو قرن پیش و قبل از اینکه خط میخی رمزگشایی و خوانده شود و کاوش های باستان شناسی آغاز گردد
- تا حدود دو قرن پیش مورّخان ایرانی بر پایۀ ترجمۀ خداینامه های متعلق به دوران ساسانی و نیز داستانهای شاهنامۀ فردوسی، تاریخ ایران در عهد باستان را می نوشتند
- مورّخان، تاریخ عصر باستان را به چهار دوره تقسیم می کردند
ب) آگاهی تاریخی متکی به پژوهش و کاو شهای جدید:
خوانده شدن خط های باستانی و کاوش های باستان شناسی نقش به سزایی در توجه و گرایش این گروه از محققان به تاریخ آن دوره داشت.
پیشینۀ تحقیقات جدید درباره تاریخ ایرانِ باستان:
در دورۀ صفویه، تمایل و علاقۀ اروپاییان برای مسافرت به کشور ما و شناختِ تاریخ و فرهنگ آن دو چندان شد. با گسترش روابط سیاسی و اقتصادی ایران و اروپا در دورۀ قاجاریه بر تعداد بازدیدکنندگان خارجی از آثار و مکان های تاریخی به خصوص تخت جمشید، پاسارگاد و شوش افزوده شد. در زمان محمدشاه قاجار یک افسر انگلیسی به نام سِر هنری راولینسون موفق به خواندن خط میخی شد و سنگ نوشتۀ داریوش هخامنشی را در بیستون ترجمه کرد. دولت فرانسه اجازۀ حفاری و سپس امتیاز انحصاری کاوش های باستانی را در سرتاسر ایران به دست آورد. در سال ۱۳۰۶ ش، ارنست هرتسفلد آلمانی و آرتور پوپ آمریکایی شروع به فعّالیت نمودند.